Muaj: Maj 2021

Fakte të rëndësishme

Hipertensioni – ose presioni i lartë i gjakut – është një gjendje e rëndë mjekësore që rrit ndjeshëm rrezikun e sëmundjeve të zemrës, trurit, veshkave dhe sëmundjeve të tjera.
Rreth 1.13 miliardë njerëz në mbarë botën kanë hipertension, shumica (dy të tretat) jetojnë në vende me të ardhura të ulëta dhe të mesme.
Vetëm një në pesë persona me hipertension arrijnë ta kontrollojnë këtë problem.
Hipertensioni është shkaku kryesor i vdekjeve të parakohshme në të gjithë botën.

Çfarë është hipertensioni?

Presioni i gjakut është forca me të cilën gjaku shkakton presion mbi muret e enëve të gjakut. Hipertensioni është një gjendje në të cilën presioni i gjakut është vazhdimisht i lartë. Presioni i gjakut shprehet zakonisht në dy numra. Numri i parë përfaqëson presionin në enët e gjakut kur zemra tkurret ose rreh (sistolik). Numri i dytë përfaqëson presionin në enët e gjakut kur zemra pushon, ndërmjet rrahjeve (diastolike).

Hipertensioni diagnostikohet me anë të matjes së presionit të gjakut në dy ditë të ndryshme, dhe vlerat e presionit të gjakut sistolik gjatë këtyre dy ditëve janë më të mëdha se 140 mmHg dhe / ose vlerat e presionit të gjakut diastolik gjatë dy ditëve janë më të mëdha se 90 mmHg.

Cilët janë faktorët e rrezikut për shfaqjen e hipertensionit?

Faktorët e rrezikut përfshijnë:

• Ushqimi jo i shëndetshënme (konsumi i tepërt e kripës, ushqimi i pasur me yndyrna të ngopura dhe yndyrna trans, mungesa ose konsumi i ulët i frutave dhe perimeve),
• Mungesa e aktivitet fizik,
• Pirja e duhanit dhe alkoolit
• Mbipesha
Faktorët e rrezikut kongjenital janë:
• Historia familjare e hipertensionit,
• Mosha mbi 65 vjeç
• Prania e sëmundjeve të tilla si diabeti ose sëmundja e veshkave.

Cilat janë simptomat e zakonshme të hipertensionit?

Hipertensioni njihet ndryshe si “vrasësi i heshtur”. Shumica e njerëzve me hipertension nuk janë në dijeni të problemit sepse mund të mos ketë shenja paralajmëruese ose simptoma. Për këtë arsye, është thelbësore që presioni i gjakut të matet rregullisht.
Në rast të shfaqjes së simptomave, ato mund të manifestohen me dhimbje koke herët në mëngjes, gjakderdhje nga hunda, rrahje të çrregullta të zemrës, ndryshime në shikim dhe zhurmë në veshë. Hipertensioni i rëndë mund të shkaktojë lodhje, të përziera, të vjella, konfuzion, ankth, dhimbje në kraharor dhe dridhje të muskujve.

Mënyra e vetme për të zbuluar hipertensionin është matja e presionit të gjakut nga ana e personave mjekësor të trajnuar. Matja e presionit të gjakut është e shpejtë dhe pa dhimbje. Matja e presionit të gjakut mund të bëhet edhe nga vetë personat duke përdorur pajisje të automatizuara, megjithatë, vlerësimi nga një profesionist i kujdesit shëndetësor është i rëndësishëm për vlerësimin e rrezikut dhe gjendjeve apo kushteve shoqëruese.

Cilat janë ndërlikimet në rast të moskontrollimit të hipertensionit?

Përveç shumë ndërlikimeve të tjera, hipertensioni mund të shkaktojë dëmtime të rënda të zemrës. Presioni i tepërt mund të forcojë arteriet, duke zvogëluar rrjedhën e gjakut dhe oksigjenit në zemër. Ky presion i lartë i gjakut dhe zvogëlimi i rrjedhës së gjakut mund të shkaktojë:

• Dhimbje në kraharor, e quajtur gjithashtu angina.
• Sulm në zemër, i cili ndodh kur furnizimi i zemrës me gjaku bllokohet dhe qelizat e muskujve të zemrës vdesin nga mungesa e oksigjenit. Sa më gjatë që bllokohet qarkullimi i gjakut, aq më i madh është dëmtimi i zemrës.
• Insuficienca e zemrës, e cila ndodh kur zemra nuk mund të pompojë mjaftueshëm gjak dhe oksigjen në organet e tjera jetësore në trup.
• Rrahje të çrregullta të zemrës të cilat mund të çojnë në vdekje të papritur.

Hipertensioni gjithashtu mund të shpërthejë ose bllokojë arteriet që furnizojnë trurin me gjak dhe oksigjen, duke shkaktuar goditje në tru.
Përveç kësaj, hipertensioni mund të shkaktojë dëmtime të veshkave, duke çuar në dështim të veshkave.

Pse hipertensioni është një çështje e rëndësishme në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme?

Analizat e trendeve aktuale tregojnë se numri i të rriturve me hipertension është rritur nga 594 milion në 1975 në 1.13 miliard në 2015, duke u rritur kryesisht në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme. Kjo rritje është kryesisht për shkak të rritjes së faktorëve të rrezikut për hipertension në ato popullata.

Si të zvogëloni rreziqet e hipertensionit?

Reduktimi i rrezikut të shfaqjes së hipertensionit parandalon sulmin në zemër, goditjen në tru dhe dëmtimin e veshkave, si dhe probleme të tjera shëndetësore.

Parandalimi

• Reduktoni konsumin e kripës (në më pak se 5g në ditë)
• Konsumoni më shumë fruta dhe perime
• Kryeni aktivitet të rregullt fizik
• Hiqni dorë nga pirja e duhanit
• Shmangni konsumin e tepërt të alkoolit
• Kufizoni marrjen e ushqimeve të pasura me yndyrna të ngopura
• Eliminoni / zvogëloni yndyrnat trans në ushqim
• Mundohuni të shmangni dhe të menaxhoni stresin mendor
• Kontrolloni rregullisht presionin e gjakut
• Trajtoni presionin e lartë të gjakut

Apnea obstruktive e gjumit (sleep apnea) është një gjendje që ka të bëj me çrregullim serioz të gjumit. Në thelb është mungesa e ajrit gjatë gjumit që prish vetë procesin e pushimit dhe furnizimin e rregullt të oksigjenit në tru. Gjatë apnesë së gjumit, shfaqet ndërprerje e shkurtër në frymëmarrjes që përsëritet në mënyrë të vazhdueshme gjatë gjumit.
Apnea obstruktive e gjumit ndodh kur muskujt e fytit relativisht relaksohen dhe bllokojnë rrugët e frymëmarrjes kur jeni duke fjetur. Një shenjë e dukshme e apnesë obstruktive të gjumit është gërhitja.

Ekzistojnë trajtime të përshtatshme për apnenë obstruktive të gjumit. Ndër të cilat është trajtimi që përfshin përdorimin e një pajisjeje që funksionon duke aplikuar presion pozitiv që i mban rrugët e frymëmarrjes të hapura gjatë fjetjes. Një opsion tjetër është një pajisje në formë hinkë (protezë) që shtyn nofullën e poshtme përpara gjatë kohës kur jeni duke fjetur. Ndonjëherë, operacioni mund të jetë gjithashtu një opsion.

Simptomat e apnesë obstruktive të gjumit përfshijnë:

• Gjumë të tepruar gjatë ditës
• Gërhitje të zhurmshme
• Vërejtje të episodeve të pauzave të frymëmarrjes gjatë gjumit
• Zgjim i menjëhershëm për shkak të mungesës së ajrit
• Zgjimin nga gjumi me gojë të thatë ose dhimbje të fytit
• Dhimbje koke në mëngjes
• Vështirësi në përqendrim gjatë ditës
• Ndryshime të humorit, të tilla si depresioni ose nervozizmi
• Presion të lartë të gjakut
• Djersitje natën
• Rënie të libidid

Kur duhet të konsultoheni me mjekun?

Konsultohuni me mjek të specializuar në rast se keni vërejtur ose partneri/ja juaj ka vërejtur tek ju simptomat e lartpërmendura.
Shumë persona nuk besojnë se gërhitja është shenjë e diçkaje që mund të jetë serioze, dhe jo të gjithë mendojnë se ata persona që kanë gërhitje të shpeshta gjatë gjumit kanë apne obstruktive të gjumit.

Bisedoni me mjekun tuaj nëse keni gërhitje të rëndë, veçanërisht nëse ndërpritet nga periudha të heshtjes (pushimit). Gjatë apnesë obstruktive të gjumit, gërhitja zakonisht është më e fortë kur flini në shpinë dhe qetësohet kur ktheheni anash.
Konsultohuni me mjekun tuaj për çdo problem tuajin me gjumin që ju lë të lodhur në mënyrë kronike, të përgjumur dhe nervoz. Gjumi i tepërt gjatë ditës mund të jetë për shkak të çrregullimeve të tjera, prandaj është e nevojshme që të diagnostikohet në kohë dhe siç duhet shkaku i vërtetë.

Dielli i fortë i stinës së pranverës jo vetëm që ndikon në gjendjen e mirë shpirtërore dhe na paralajmëron për verën e nxehtë që na pret, por gjithashtu na paralajmëron se duhet të përgatitemi dhe të mbrojmë lëkurën gjatë ditëve të nxehta dhe me shumë diell..

Para së gjithash, kur përmendim ekspozimin ndaj diellit dhe mbrojtjen ndaj tij, bëhet fjalë për lëkurën. Lëkura jonë si një pengesë / barrierë ndërmjet trupit tonë dhe mjedisit të jashtëm është e para që preket nga rrezet e dëmshme të diellit. Për këtë arsye lëkura kërkon kujdes dhe mbrojtje.

Çfarë është rrezatimi UV dhe cilat janë rreziqet

Qelizat e shtresës së sipërme të lëkurës, përveç funksioneve të tjera, prodhojnë gjithashtu një pigment të quajtur melaninë. Ky është një pigment që i jep ngjyrë lëkurës sonë, detyra e të cilit është të mbrojë qelizat nga thithja e rrezatimit ultraviolet (UV).

Kur lëkura jonë ekspozohet ndaj rrezeve UV, prodhimi i melaninës rritet, gjë që sjell ndryshimin e ngjyrës së lëkurës, pra errësimin e lëkurës. Pikërisht melanina është ajo që siguron një nivel të mbrojtjes nga dielli i barabartë me kremin kundër diellit me një faktor mbrojtës 2.

Shumë persona mendojnë se marrja e rrezeve të diellit (ngjyrosja) është diçka pozitive për shëndetin e trupit të njeriut, por kjo ngjyrosje është një shenjë e cila tregon se lëkura juaj ka qenë ose është e ekspozuar së tepërmi ndaj rrezeve UV dhe tashmë dëmtimi ka ndodhur.

Sidoqoftë, duhet të theksohet se rrezatimi UV nuk shoqërohet vetëm me temperatura të larta gjatë verës, ai gjithashtu mund të depërtojë përmes reve të rralla, kështu që djegia nga dielli mund të ndodhë edhe gjatë ditëve të ftohta dhe me re. Nëse ka rrezatim të lartë UV, djegia nga dielli mund të ndodhë në më pak se 15 minuta. Kur kjo të ketë ndodhur, lëkura do të bëhet e kuqe brenda disa orësh nga djegia. Sidoqoftë, dëmtimi nuk ndalet këtu, djegia nga rrezet e diellit do të vazhdojë të zhvillohet në 1 deri në 3 ditët e ardhshme pas ekspozimit ndaj rrezatimit UV.

Për djegie të rënda të shkaktuara nga rrezet e diellit, kur keni flluska, ethe, të përziera, duhet menjëherë të paraqiteni tek mjeku. Në raste të tilla, këshillohet të pini shumë lëngje pasi djegia nga dielli mund të shkaktojë dehidrim. Sidoqoftë, shmangni pijet e ftohta që mund të shkaktojnë ethe. Gjithashtu në ndihmë mund të vijë edhe dushi me ujë të vakët – të ftohtë, por jo shumë të ftohtë dhe të vendosni kompresa të ftohta. Kur nivelet e rrezeve UV janë mbi 3, rekomandohet të qëndroni në hije. Kjo mund të ndihmojë në mbrojtjen e lëkurës nga dëmtimi i diellit. Hija zvogëlon ekspozimin ndaj rrezatimit UV deri në 75 përqind. Gjithashtu është domosdoshmërisht e nevojshme të përdoren masa të tjera mbrojtëse, të tilla si veshje, kapele, syze dielli dhe krem ​​dielli pasi të gjitha së bashku rrisin nivelin e mbrojtjes tuaj.

Rreziku dhe shkalla e rrezatimit UV:

UV 1, 2 – rrezik i ulët

Ju mund të ekspozoheni në diell për më shumë se një orë pa u djegur nga dielli. Kërkohet kujdes për foshnjat dhe personat me lëkurë jashtëzakonisht të ndjeshme.

UV 3, 4, 5 – rrezik i moderuar / mesatar

Në këtë rast rekomandohet të mbani syze dielli, një kapelë me strehë të gjërë dhe të përdorni kremëra mbrojtës. Personat me lëkurë shumë të ndjeshme dhe fëmijë e vegjël duhet të qëndrojnë në hije nga ora 12 e pasdites deri në orën 4 pasdite. Vishni rroba të lehta me mëngë të gjata, pasi djegia nga dielli mund të ndodhë vetëm në 20 minuta nga momenti i ekspozimit në diell.

UV 6, 7 – rrezik i lartë

Rekomandohet të qëndroni në hije gjatë ditës, të mbani syze dielli, kapele dhe përdorim të detyrueshëm të pajisjeve mbrojtëse. Personat me lëkurë të ndjeshme dhe fëmijët e vegjël nuk duhet të ekspozohen ndaj rrezeve të diellit duke filluar nga ora 11:00 deri në orën 16:00. Gjatë kësaj periudhe duhet të shmanget vajtja në plazh dhe shëtitjet, sepse mund të digjeni shumë lehtë.

UV 8, 9, 10 – rrezik shumë i lartë

Rekomandohet të zvogëloni qëndrimin në diell ndlrmjet orës 11 dhe 16. Duhet të mbahen syze dielli, kapele, veshje me mëngë të gjata dhe kremëra mbrojtës. Individët me lëkurë shumë të ndjeshme dhe fëmijët mund të marrin djegie në më pak se dhjetë minuta.

UV 11 dhe më shumë – rrezik ekstrem

Për të gjithë rekomandohet qëndrimi në ambiente të mbyllura ndërmjet orës 11:00 dhe 16:00, si dhe përdorim maksimal mbrojtës. Personat me lëkurë të ndjeshme dhe fëmijët mund të marrin djegie në më pak se pesë minuta.