Muaj: Janar 2023

Kolesteroli është një substancë që gjendet natyrshëm në trup dhe është thelbësor për funksionimin e duhur të murit qelizor. Megjithatë, kur ka një tepricë të kolesterolit në gjak, ai mund të grumbullohet në muret e arterieve dhe të shkaktojë probleme kardiovaskulare.

Çfarë e shkakton kolesterolin?

Pjesa më e madhe e kolesterolit prodhohet në mëlçi, por gjithashtu mund të depozitohet me anë të disa ushqimeve të caktuara. Prandaj, shkaku më i zakonshëm i rritjes së nivelit të kolesterolit në gjak është marrja e yndyrave të ngopura siç janë ato që gjenden tek gjalpi, produktet qumështit të pa skremuar, veza, brumërat dhe produktet e përpunuara të mishit.

Shkaqe të tjera që mund të kontribuojnë në rritjen e nivelit të kolesterolin janë:

• Mënyra sedentare
• Mbipesha
• Hipotiroidizmi
• Diabeti
• Probleme me veshkat
• Histori familjare me nivel të lartë të kolesterolit.

Sa lloje të kolesterolit ekzistojnë dhe cilat janë ato?

Ekzistojnë dy lloje të kolesterolit:

• Kolesteroli HDL ose kolesteroli i mirë: tërheq kolesterolin nga gjaku në mëlçi për ta eliminuar atë, prandaj konsiderohet i mirë për shëndetin tonë kardiovaskular.
• LDL ose kolesteroli i keq: bart kolesterolin nga mëlçia në indet e trupit.

Nëse nivelet e kolesterolit në gjak janë më të larta se normalja, ato mund të grumbullohen në muret e arterieve në formën e pllakave, duke i bërë ato më të ngushta dhe duke rritur kështu rrezikun e sëmundjeve koronare të zemrës.

Si bëhet matja e kolesterolit?

Kolesteroli testohet me anë të analizës së gjakut (është shumë e rëndësishme të jeni esëll para analizës që të dhënat të jenë të sakta).

Nivelet e kolesterolit maten në miligramë për decilitër (mg/dL), dhe vlerat normale (të shëndetshme) për të rriturit janë si më poshtë:

• Kolesteroli total: 125 deri në 200 mg/dL
• LDL: Më pak se 100 mg/dL
• HDL: 40 mg / dL ose më e lartë (për burrat) dhe 50 mg / dL ose më e lartë (për gratë).

Sa shpesh duhet bërë testi i kolesterolit?

Me këtë kontroll për here të parë duhet të filloni para moshës 35 vjeçare për burrat, dhe para moshës 45 vjeçare për gratë.
Por ekzistojnë edhe disa studime të cilat rekomandojnë fillimin e këtij ekzaminimi në moshën 20 vjeçare.
Nivelet e kolesterolit në gjak duhet të monitorohen dhe për këtë arsye duhet të kryhen teste të njëpasnjëshme.

• Nëse rezultati është normal, testi bëhet çdo 5 vjet.
• Tek personat me diabet, tension të lartë, sëmundje të zemrës, goditje në tru ose probleme me qarkullimin e gjakut në ekstremitetet e poshtme, frekuenca duhet të jetë më e lartë.
• Të paktën një herë në vit nëse jeni duke marrë ilaçe për të kontrolluar nivelin e lartë të kolesterolit.

Si mund të parandalohet kolesteroli?

Për të parandaluar kolesterolin e lartë, rekomandohet:

• Të mbani një dietë të ekuilibruar pa yndyrna të ngopura, siç janë ushqimet mesdhetare të pasura me perime, bishtajore, drithëra dhe fruta.
• Kryeni rregullisht ushtrime fizike.
• Shmangni duhanin sepse ndikon në reduktimin e nivelit të kolesterolit të mirë (HDL).

Në Spitalin klinik Zhan Mitrev diagnostikojmë dhe trajtojmë çdo lloj patologjie mjekësore në koordinim me mjekët kardiologë, gastroenterologë dhe specialistë të fushave të tjera të mjekësisë dhe kirurgjisë. Mund t’ju këshillojmë dhe të zgjidhim të gjitha dyshimet tuaja me qasje të personalizuar.

Rezervoni terminin tuaj në 00389 2 3091 484

Vlerësohet se katër nga pesë gra ndërmjet moshës 30 dhe 50 vjeç mund të kenë fibroide/mioma në mitër. Në shumicën e rasteve, këto janë tumore beninje që nuk shkaktojnë simptoma. Megjithatë, një e treta e pacientëve mund të përjetojnë: gjakderdhje të madha gjatë ciklit, dhimbje barku, parehati gjatë marrëdhënieve seksuale, etj. Përveç dhimbjes, fibroidet mund të shkaktojnë anemi dhe të ndikojnë seriozisht në cilësinë e jetës së gruas. Ato gjithashtu mund të kontribuojnë në infertilitet, sepse ekzistenca e tyre e bën të vështirë implantimin e embrionit, duke rezultuar me aborte të përsëritura.

Çfarë janë miomat në mitër?

Të njohura edhe si fibroide, ato janë masa jonormale, tumore beninje që rriten në mitër, por ndonjëherë shfaqen edhe në qafën e mitrës.
Fibroidet mund të rriten në murin muskulor të mitrës brenda dhe jashtë. Këto rritje zakonisht nuk janë kancerogjene dhe nuk kanë prirje për tu shndërruar në kancerogjene.

Kjo patologji beninje është shumë e përhapur. Kështu, madje 80% e grave do të përballen me shfaqjen e tyre në një moment të jetës. Trajtimi i tyre rekomandohet vetëm kur ato shkaktojnë simptoma ose e vështirësojnë shtatzëninë.

Sipas vendndodhjes së tyre, fibroidet zakonisht ndahen në tre kategori: subserozale, intramurale dhe submukozale. Përafërsisht 55% e fibroideve janë subserozale, 40% janë intramurale dhe 5% janë submukozale.

Cilat janë shkaqet e shfaqjes së miomave?

Shkaqet e miomave janë të panjohura, por mendohet se janë të lidhura ngushtë me hormonet femërore: estrogjenin dhe progesteronin.
Gjatë periudhës së menopauzës, kur këto hormone zhduken, rritja e miomave zakonisht ndalet, madje edhe madhësia e tyre mund të zvogëlohet. Por nuk zhduken plotësisht.

Llojet e miomave

Miomat mund të klasifikohen sipas vendndodhjes së tyre:
• Në pjesën e brendshme të murit muskulor të mitrës – fibroide submukozale.
• Në pjesën e mesme të muskulaturës së mitrës, pa dalje të tyre jashtë apo brenda: intramurale.
• Në pjesën sipërfaqësore të murit që shtyhen drejt pjesës së jashtme: fibroma subseroze.

Cilat janë simptomat?

Simptomat e shkaktuara nga fibroidet varen nga vendndodhja dhe madhësia e tyre. Madhësia e tyre mund të ndryshojë nga dimensione mikroskopike deri në madhësinë e një portokalli ose edhe më të madha. Zakonisht fibroidet e mëdha janë ato që shkaktojnë simptoma më serioze.

Shumica e këtyre tumoreve beninje janë të vogla dhe nuk shkaktojnë simptoma, por menstruacionet e gjata, dhimbja dhe presioni në pjesën e legenit (pelvisit) mund të jenë disa nga shenjat.

• Simptomat më të zakonshme janë:
• Gjakderdhje jonormale, perioda të rënda ose gjakderdhje ndërmjet cikleve.
• Dhimbje të pelvisit dhe/ose mesit.
• Inkontinencë urinare.
• Sterilitet, në përqindje të ulët.
• Siklet gjatë marrëdhënieve seksuale.
• Kapsllëk për shkak të presionit në rektum.

Si diagnostikohen miomat?

Diagnoza vendoset me anë të ekzaminimit gjinekologjik, ekzaminim vaginal ose palpacion abdominal. Ekografia gjinekologjike identifikon fibroidet e mitrës duke përcaktuar vendndodhjen dhe madhësinë e tyre.

Si trajtohen miomat?

Trajtimi rekomandohet vetëm nëse ato shkaktojnë simptoma dhe më pas në varësi të moshës së gruas, preferencave të saj etj. bëhet përzgjedhja e trajtimit të duhur.

Ekzistojnë disa lloje të trajtimit:

• Kontraceptivët hormonalë të kombinuar shpesh reduktojnë gjakderdhjen.
• Analogë të gonadotropinës – hormon çlirues. Zakonisht ato përdoren vetëm para operacionit për të zvogëluar madhësinë e miomit.
• Moduluesit e progesteronit. Shumë efektiv në zvogëlimin e madhësisë së miomit dhe në reduktimin e gjakderdhjes, por mund të shkaktojë efekte anësore serioze.
• Embolizimi i arterieve që mbërrijnë deri tek këtë trupa të rritur. Qëllimi është të ndërpritet furnizimi me gjak i miomit duke injektuar substanca okluzive vaskulare përmes një kateteri.
• HIFU. Shkatërron fibroidet duke përdorur ultratinguj. Ndërhyrje e shpejtë që nuk kërkon prerje. Është efektive për ato fibroide intramurale që nuk i kalojnë përmasat 7-8 cm.
• Radiofrekuenca. Kryhet në mënyrë vaginale me anë të një gjilpëre të hollë e cila depërton nxehtësi brenda fibromës dhe nekrotizon indin.
• Operacion me ruajtje të mitrës. Operacioni konsiston në heqjen e fibroideve duke përdorur teknika të tilla si laparoskopia, histeroskopia ose laparotomia.
• Kirurgjia e plotë. Histerektomia ose heqja e plotë e mitrës, mund të bëhet në mënyrë laparoskopike. Ky operacion indikohet vetëm për gratë që nuk dëshirojnë më të kenë fëmijë dhe duan të zgjidhin simptomat e fibroideve.

Në Spitalin klinik Zhan Mitrev disponojmë me ekip specialistësh që do të ndihmojnë në gjetjen e zgjidhjes së duhur për trajtimin e fibromave dhe të gjitha problemeve të tjera gjinekologjike dhe uro-gjinekologjike.
Rezervoni terminin tuaj në 02 3091 484

Fëmijët janë në vend të parë, ata janë dekorimi i botës!

Çdo fëmijë meriton mbrojtjen dhe kujdesin më të mirë mjekësor. Në këtë kontekst është vendimtare qasja gjithëpërfshirëse për ruajtjen dhe përmirësimin e shëndetit të fëmijëve nga ana e mjekut pediatër specialist. Pavarësisht nëse bëhet fjalë për periudhën e ndjeshme e rritjes dhe zhvillimit të shpejtë ose për moshën më të hershme që nga lindja deri në vitet e tyre të adoleshencës. Në klinikën tonë ofrohen ekzaminime pediatrike të specializuara për fëmijë të shëndetshëm dhe të sëmurë me patologji dhe probleme të ndryshme.
Tani jemi në sezonin e infeksioneve të shpeshta të rrugëve të frymëmarrjes, ku më të prekurit janë fëmijët, prandaj nevojitet diagnostikimi dhe trajtimi në kohë i infeksioneve të rrugëve të sipërme dhe të poshtme të frymëmarrjes (bronkioliti, bronkiti, pneumonia).
Me anë të testit të ri të antigjenit mundësohet zbulimi i shpejt dhe i saktë i 5 shkaqeve më të shpeshta të infeksioneve të frymëmarrjes, dhe në këtë mënyrë edhe trajtimi i shpejtë dhe efektiv i tyre (Influenza A+B, RSV-Respiratory Syncytial virus, Adenovirus, Mycoplasma Pneumonia dhe SARS-COV-2). Testi bëhet me anë të tamponit (bris) nazofaringeal (nga hunda dhe fyti), rezultatet e të cilit merren për gjysmë ore.

Për rezervimin e kontrollit pediatrik të specializuar për fëmijën tuaj me pediatren specialiste Dr. Stanislava Angjeleska, telefononi në 02/3091-484

Jo rrallë na ndodh që të pyesim veten nëse e kemi mbyllur derën? A e kemi hequr shporetin nga priza, ngrohësin apo ndonjë pajisje tjetër? A na e lehtëson vazhdimin e aktiviteteve të mëtejshme kontrolli I tyre apo kthehemi disa herë dhe bëhet rituali ynë i domosdoshëm i cili përsëritet vazhdimisht?

Disa nga këto momente psikike ndodhin dhe harrohen pa lënë asnjë gjurmë të rëndësishme pas nesh. Megjithatë, këto momente dhe ngjarje mund të përsëriten, të marrin kohë dhe të na heqin një pjesë të madhe të vëmendjes, funksionalitetit, madje të na prishin rrjedhën tonë normale të jetës dhe të mos na japin qetësi derisa të kryhen këto rituale të caktuara.

Çrregullimi obsesiv-kompulsiv karakterizohet nga një model mendimesh dhe frikash të padëshiruara (obsesione) që çojnë në sjellje të përsëritura (kompulsione). Këto obsesione dhe detyrime ndërhyjnë në aktivitetet e përditshme dhe shkaktojnë shqetësime të konsiderueshme.

Shenjat dhe simptomat

Çrregullimi mund të shoqërohet me simptoma të obsesioneve, kompulsioneve ose të dyja. Simptomat mund të ndikojnë në shumë aspekte të jetës, për shembull në punë, në shkollë dhe në marrëdhëniet personale.
Obsesionet janë mendime, nxitje ose imazhe mendore të përsëritura që shkaktojnë shqetësim. Ato përfshijnë:

• Frikën nga infektimi me baktere, viruse ose ndonjë formë kontaminimi;
• Pasigurinë dhe vështirësië për të përballuar diçka të panjohur;
• Mendimet të padëshiruara të ndaluara ose tabu për seksin, fenë ose lëndimet;
• Mendimet agresive ose të frikshme për humbjen e kontrollit dhe lëndimin e vetes ose të të tjerëve;
• Vendosjen e objekteve në një rend simetrik ose të përsosur.

Kompulsionet janë sjellje të përsëritura që ju ndiheni të detyruar t’i kryeni. Këto sjellje të përsëritura ose ndikime mendore synojnë të zvogëlojnë ankthin që lidhet me obsesionet ose të parandalojnë që të ndodhë diçka e keqe. Megjithatë, fakti që ju i kryeni këto mendime të detyruara (kompulsione) nuk ju jep kënaqësi, mund të çojë vetëm në lehtësim të përkohshëm të ankthit. Kompulsionet e zakonshme përfshijnë:

• Pastrimin e tepërt dhe/ose larjen e tepruar të duarve;
• Rregull/ përshtatshmëri e tepruar;
• Renditja dhe vendosja e objekteve në mënyrë specifike dhe precize;
• Kontrollimi i vazhdueshëm i gjërave, si p.sh. kontrolli i vazhdueshëm nëse dera është e kyçur ose nëse furra është e fikur.

Është e rëndësishme të kuptohet se jo të gjitha ritualet ose zakonet janë detyrime. Të gjithë i kontrollojnë gjërat ndonjëherë nga dy herë. Por kur kemi të bëjmë me çrregullim, njerëzit në përgjithësi:

• Nuk mund t’i kontrollojnë mendimet ose sjelljet e tyre, edhe pse ato mendime ose sjellje njihen si të tepruara;
• Kalojnë të paktën 1 orë në ditë me këto mendime apo sjellje;
• Nuk ndjejnë kënaqësi pas kryerjes së ritualeve apo sjelljeve, por mund të ndiejnë një lehtësim të shkurtër nga ankthi që i’u shkaktojnë mendimet;
• Përjetojnë probleme të rëndësishme në jetën e tyre të përditshme për shkak të këtyre mendimeve ose sjelljeve.

Si pjesë e shfaqjes së çrregullimit, disa njerëz përjetojnë tike/mimika. Tiket mund të shfaqen si tike motorike, të cilat janë lëvizje të papritura, të shkurtra, të përsëritura, si pulsimi i syve, grimasat e fytyrës, ngritja e shpatullave, etj.
Simptomat mund të shfaqen dhe të zhduken, të përmirësohen me kalimin e kohës ose të përkeqësohen. Mund të ndodhin edhe tek fëmijët. Gjatë kësaj periudhe, çrregullimi mund të vërehet nga ana e prindërit ose mësuesit. Shumica e të rriturve e kuptojnë se ajo që po bëjnë nuk ka kuptim, kështu që ata kërkojnë ndihmë mjekësore vetë. Por shpesh ndodh që të përdorin edhe alkool për të qetësuar simptomat.

Faktoret e rrezikut

Çrregullimi obsesiv kompulsiv është një çrregullim i zakonshëm që prek të rriturit, adoleshentët dhe fëmijët në mbarë botën. Shumica e rasteve diagnostikohen rreth moshës 19 vjeç, zakonisht me një moshë më të hershme të fillimit tek djemtë sesa tek vajzat, ndërsa faza më e vonshme e fillimit të këtij çrregullimi ndodh pas moshës 35 vjeç.

Shkaqet e çrregullimit obsesiv kompulsiv janë të panjohura, por faktorët e rrezikut përfshijnë:

• Faktorët gjenetikë që tregojnë se nëse të afërmit e shkallës së parë (si prindi, motra, vëllai) që kanë çrregullim obsesiv kompulsiv edhe ju keni gjasa të rritura për të zhvilluar këtë çrregullim;
• Struktura dhe funksionimi i trurit – ndryshime të caktuara strukturore në korteksin frontal dhe strukturat subkortikale të trurit tek pacientët me çrregullim obsesiv kompulsiv;
• Mjedisi i jetesës– Disa studime kanë treguar një lidhje ndërmjet traumës së fëmijërisë dhe simptomave obsesive-kompulsive. Në disa raste, fëmijët mund të zhvillojnë simptoma të çrregullimit obsesiv kompulsiv pas infeksionit të streptokokut – dhe kjo gjendje njihet si Çrregullim Neuropsikiatrik Autoimun Pediatrik i shoqëruar me Infeksione Streptokoksike (PANDAS);
• Ngjarjet stresuese të jetës.

Komplikimet

Problemet që lindin nga çrregullimi obsesiv-kompulsiv ndër të tjera mund të përfshijnë:

• Kohën e tepërt të kaluar në sjellje rituale;
• Problemet shëndetësore, si dermatiti nga larja e shpeshtë e duarve;
• Vështirësitë në kryerjen e aktiviteteve në punë, shkollë apo kontakte shoqërore;
• Marrëdhëniet problematike;
• Cilësinë e përgjithshme të dobët të jetës;
• Sjellje dhe mendime për vetëvrasje.

Trajtimi dhe terapia

Çrregullimi obsesiv-kompulsiv zakonisht trajtohet me medikamente, psikoterapi ose një kombinim të të dyjave. Megjithëse shumica e pacientëve i përgjigjen trajtimit, tek disa pacientë disa nga simptomat vazhdojnë.
Ndonjëherë njerëzit me çrregullim obsesiv-kompulsiv kanë edhe çrregullime të tjera mendore, të tilla si ankthi, depresioni dhe çrregullimi dismorfik i trupit, skizofrenia. Këta elementë janë të rëndësishëm kur merret një vendim për llojin e trajtimit.

Ndër medikamentet e përdorura në trajtimin e çrregullimit janë barnat nga grupi i antidepresivëve SSRI. Trajtimi i çrregullimit obsesiv-kompulsiv përdor doza më të larta të barnave sesa ato të nevojshme për trajtimin e depresionit dhe mund të duhen 8 deri në 12 javë për të arritur një efekt, por disa pacientë përjetojnë përmirësim më të shpejtë.

Nëse simptomat nuk përmirësohen me këto lloj ilaçesh, hulumtimet tregojnë se disa pacientë mund t’i përgjigjen mirë medikamenteve antipsikotike.
Psikoterapia mund të jetë një trajtim efektiv për të rriturit dhe fëmijët me çrregullim obsesiv-kompulsiv. Hulumtimet tregojnë se disa lloje të psikoterapisë, duke përfshirë terapinë konjitive të sjelljes (CBT) dhe terapi të tjera të lidhura (p.sh. trajnimi për varësinë) mund të jenë po aq efektive në trajtimin e çrregullimit.

Nëse e gjeni veten në përshkrimin e simptomave për Çrregullimin Obsesiv Kompulsiv, është e nevojshme të kërkoni ndihmë profesionale, psikiatrike, sepse një çrregullim i patrajtuar mund të ndikojë negativisht në të gjitha aspektet e jetës suaj.

Për të rezervuar konsultën tuaj me mjeken tonë psikiatre, Dr. Marija Kostadinovska, telefononi në 02/3091-484. Çmimi i konsultës është 1500 denarë.

Me qëllim për të informuar publikun në mënyrë transparente dhe të drejtpërdrejtë, publikojmë regjistrimin e plotë të intervistës së Dr. Zhan Mitrev dhënë për ekipin e IRL-së. Intervista e vendosur në kanalin YouTube dhe e disponueshme për tu parë është autentike, pa asnjë ndërhyrje dhe editim. Videoja përmban të gjitha pyetjet dhe përgjigjet e Dr. Mitrev, përgjigjet e plota pa prerje dhe montim ndaj të gjitha pyetjeve të cilat janë nxjerrë jashtë kontekstit dhe janë vendosur në funksion të qëllimit të IRL-së për të akuzuar dhe nxirë imazhin e doktorit.
Nga regjistrimi shihet qartë se doktor Mitrev është i hapur për tu përgjigjur dhe i është përgjigjur të gjitha pyetjeve, pikërisht për këtë arsye kërkon që përgjigjet e tij të publikohen të plota, autentike dhe pa editime, për të mbrojtur të vërtetën dhe gjendjen aktuale. Megjithatë, dyshimet për qëllimet e IRL-së në realizimin e këtij dokumentari u konfirmuan, sepse pikërisht kështu u bë në dokumentarin e IRL-së, përgjigjet e dhëna i’u ofruan publikut të prera, të montuara, të kombinuar dhe të nxjerra jashtë kontekstit të së vërtetës dhe u vendosën në një kontekst krejtësisht tjetër, tendencioz dhe larg së vërtetës.
Gjatë regjistrimit të intervistës, IRL premtoi se do të publikojë regjistrimin e plotë në YouTube, por kanë kaluar tashmë gjashtë muaj dhe ende nuk e kanë publikuar intervistën e plotë. Pikërisht kjo flet për synimin e tyre për të krijuar një rast që nuk ekziston dhe për qëllimin tendencioz të gjithë kësaj historie.
Përse IRL e beri këtë dokumentar, përse nuk përfshihen të gjitha informacionet në dokumentar, përse IRL nuk publikoi regjistrimin e plotë të intervistës? Përgjigja e këtyre pyetjeve është në regjistrimin dhe performancën nga ana e ekipit të IRL-së para hapjes dhe bashkëpunimit të plotë të Dr. Mitrev dhe Klinikës Zhan Mitrev.
Në vijim intervista e plotë:

Tromboza e venave të thella është një sëmundje serioze që shpesh nuk ka simptoma dhe për këtë arsye zbulohet shumë vonë, fakt që mund të çojë në emboli pulmonare, e cila mund të jetë fatale. Si shfaqet tromboza e venave të thella dhe pse ndodh?

• Tromboembolizmi venoz është një sëmundje e rëndë që paraqet një problem madhor shëndetësor dhe është një nga shkaktarët më të shpeshtë të vdekshmërisë në spitale, shkak që fatmirësisht mund të parandalohet. Trombembolizmi venoz manifestohet si trombozë e thellë venoze dhe emboli pulmonare. Tromboza e venave të thella është një gjendje në të cilën krijohet një tromb (mpiksje) në njërën nga venat e thella, më së shpeshti në këmbë, por nuk përjashtohet që të shfaqet edhe në venat e duarve ose në organe të caktuara në trup.
• Për formimin e trombit në një venë të thellë në trup, duhet të plotësohen tre kushte në të njëjtën kohë: ngadalësimi i rrjedhjes nëpër venë, rritja e mpiksjes së gjakut (hiperkoagulimi) dhe dëmtimi i murit të venave. Nëse trombi i formuar në venën e thellë çlirohet, ai udhëton përmes enëve të gjakut në ndonjë nga arteriet në mushkëritë e pacientit, duke bllokuar rrjedhjen e gjakut në mushkëri, një gjendje e quajtur emboli pulmonare.

Mbipesha, konsumi i duhanit, qëndrimi në këmbë ose qëndrimi ulur për një kohë të gjatë… Cilët janë faktorët e tjerë të rrezikut që kontribuojnë në zhvillimin e trombozës së venave të thella?

Tre kushtet ose faktorët e rrezikut për shfaqjen e trombit në venë plotësohen nga disa gjendje. Rritja e tendencës për formimin e mpiksjes së gjakut njihet ndryshe si trombofili. Disa nga faktorët që çojnë në trombofili janë të lindur apo të trashëguar, në raste të tilla nuk mund të ndikojmë mbi to dhe zakonisht çojnë në shfaqjen e trombit në venat e thella në moshë më të re (nën 50 vjeç), por disa trombofili janë të fituara gjatë jetës dhe në këtë rast marrja e masave ka të bëjë me fokusimin e parandalimit të kësaj sëmundje.

Faktorë të lindur ose të trashëguar që çojnë në një rritje të konsiderueshme të rrezikut për shfaqjen e kësaj sëmundje janë faktori V Leiden dhe mutacioni i protrombinës. Mungesa e antitrombinës III, proteinës C dhe S mund të jetë kongjenitale dhe e fituar, dhe shfaqja e antikoagulantëve të lupusit dhe antitrupave antifosfolipide mund të shoqërohet edhe me sëmundje të tjera. Faktorët më të zakonshëm të fituar që rrisin rrezikun e shfaqjes së trombit në venat e thella dhe tek të cilat, pas vlerësimit të duhur, mund të parandalohet shfaqja e kësaj sëmundje duke përdorur doza parandaluese me terapi antikoagulante:

• Imobilizime të gjata gjatë qëndrimit në spital ose pacientë të paralizuar
• Trauma ose ndërhyrje kirurgjikale ortopedike e gjymtyrëve të poshtme
• Pacientët me infarkt miokardi, goditje në tru, dëmtim të palcës kurrizore
• Tromboza e mëparshme e venave të thella (për shkak të dëmtimit të murit të venës), venat me variçe
• Sëmundje të tjera – hematologjike (p.sh. polycythemia vera), sëmundjet e veshkave (sindroma nefrotike), sëmundjet e zorrëve (koliti ulceroz), sëmundjet autoimune, sëmundjet malinje.
• Terapia medikamentoze (pilula kontraceptive orale, terapi të tjera zëvendësuese hormonale, anestetikë)
• Trauma venoze – katetra venoze qendrore, zakonisht të vendosura ne ekstremitetin e sipërm.
  
  Mosha rrit rrezikun e trombozës dhe për fat të keq është një nga faktorët që nuk mund ta kontrollojmë.

Sa ndikon shtatzënia në rritjen e zhvillimit të kësaj gjendje, a janë gratë shtatzëna të ekspozuara ndaj një rreziku më të madh dhe ndaj çfarë duhet të tregojnë kujdes?

• Shtatzënia është një gjendje fiziologjikisht e hiperkoagulueshme. Gjatë kësaj periudhe rriten nivelet e disa faktorëve të koagulimit dhe zvogëlohet aktiviteti natyral antikoagulant, sepse organizmi i nënës përgatitet për aktin e lindjes, me qëllim për të parandaluar gjakderdhjen pas lindjes. Tromboza venoze nuk është një gjendje e zakonshme në shtatzëni, por mund të ndodhë në çdo kohë gjatë shtatzënisë dhe gjashtë javë pas lindjes. Shumë rrallë, tromboza e venave të thella mund të ndodhë deri në muajin e tretë pas lindjes.
• Lindja operative (lindja cezariane), ndërlikimet gjatë shtatzënisë ose pas lindjes, sëmundjet kronike te gruaja shtatzënë, si sëmundjet e zemrës, sëmundjet e mushkërive apo diabeti, janë gjithashtu faktorë rreziku për shfaqjen e tombozës venoze të thellë.
• Prania e faktorëve gjenetikë për trombofilinë, si dhe prania e antitrupave antifosfolipide tek gruaja shtatzënë, çon në një rritje të hiperkoagulueshmërisë fiziologjike të gjakut dhe mund të rezultojë në komplikime të tjera tek gruaja shtatzënë dhe tek fetusi, për shembull: aborte spontane të përsëritura, rritja e vonuar e fetusit, abortet e vonshme, lindjet e vdekura dhe preeklampsia. Menaxhimi i grave shtatzëna me rrezik të lartë tromboze, me tombozë venoze të thellë të dukshme ose komplikime të lidhura me trombofilinë është kompleks dhe kërkon një qasje multidisiplinare, duke përfshirë mjekun gjinekolog-obstetër, mjekun transfuzionist, si dhe mjekë të specialiteteve të tjera, në varësi të sëmundjeve kronike që gruaja shtatzënë ka.
  

Tromboza akute e venave të thella deri në 50% të rasteve nuk ka simptoma specifike, por kur ato janë të pranishme, cilat janë shenjat më të zakonshme që tregojnë se kjo gjendje është e pranishme?

Fatkeqësisht, shumë shpesh pacienti mund të mos ketë simptoma ose vetëm një ënjtje diskrete ose dhimbje të papërcaktuar në pulpë ose kofshë. Kur kemi të bëjmë me një gjendje më serioze, simptomat e para mund të shfaqen si tromboembolizëm pulmonar me dhimbje gjoksi, vështirësi në frymëmarrje, ekspektorim gjaku. Embolia pulmonare ose e mushkrive është një gjendje potencialisht kërcënuese për jetën dhe kërkon trajtim të menjëhershëm dhe, në raste më të rënda, shtrim të detyrueshëm në spital.

Simptomat e trombozës së venave të thella në zonën më të zakonshme (ekstremitetin e poshtëm) janë:

• Dhimbje dhe/ose ngërçe në njërën këmbë (rrallë në të dyja këmbët), zakonisht në pulpën e këmbës
• Ënjtje e njërës këmbë (rrallë në të dyja këmbët)
• Nxehtësi në lëkurë
• Lëkurë me ngjyrë të kuqe ose të errët
• Mund të shfaqen vena sipërfaqësore të fryra të dukshme.

Të njëjtat simptoma shfaqen edhe gjatë trombozës së venave të thella në dorë ose në ndonjë zonë tjetër.

Si vendoset diagnoza?

Testi laboratorik D-Dimer – Nëse ky test është negativ (brenda kufijve të referencës), atëherë me probabilitet të lartë mund të përjashtohet tromboembolizmi venoz. Nëse testi është jashtë kufijve të referencës dhe kemi një dyshim klinikisht të lartë për VTE, atëherë duhet të shkojmë një hap më tej me metodat diagnostikuese (të përshkruara më poshtë), për të konfirmuar ose përjashtuar praninë e VTE. Përveç VTE, ky test është pozitiv edhe për gjendje të tjera (procese inflamatore, shtatzëni normale, malinje, infarkt dhe sëmundje të tjera).

Ultrasonografia – Ekografia Doppler e venave të thella dhe sipërfaqësore është një metodë joinvazive në të cilën mjeku kalon lehtësisht lëkurën e gjymtyrëve me ndihmën e sondës, duke ndjekur rrjedhën e qarkullimit venoz. Duke vepruar kështu, ekrani vizualizon ndryshimet në venat e gjakut, funksionalitetin e tyre, si dhe praninë e mpiksjes së gjakut në venat e thella dhe sipërfaqësore.

Flebografia – një metodë angiografike invazive për vizualizimin e sistemit venoz me kontrast. Edhe pse më herët kjo metodë ishte “standard i artë” në diagnostikimin e trombozës së venave të thella, sot ajo është zëvendësuar nga ultrasonografia si metodë joinvazive.

Angiografia pulmonare e kompjuterizuar – “standardi i artë” në diagnostikimin e embolisë pulmonare me përdorimin e kontrastit.

Ventilim – skanim perfuzioni – metodë për zbulimin e embolisë pulmonare duke përdorur substanca radioaktive. Përdoret më rrallë, tek pacientët ku ka kundërindikacion për angiografinë kompjuterike pulmonare. E njëjta gjë vlen edhe për metodën e angiografisë pulmonare, e cila është një metodë diagnostike invazive.

Rezonanca magnetike – nuk është metoda e zgjedhjes së parë për diagnostikimin e VTE dhe përdoret tek pacientët tek të cilët rrezatimi është kundërindikuar (p.sh. gratë shtatzëna).

Në çfarë konsiston trajtimi i tobozës së venave të thella (VTE)?

Trajtimi i VTE bëhet me barna antikoagulante. Përdorimi i tyre “hollon” gjakun dhe parandalon rritjen e trombit. Këtu përfshihen heparinat, antagonistët e vitaminës K ose barnat që merren sipas një modeli specifik që është i përshtatshëm për çdo pacient dhe bëhet kundrejt vlerës INR që përcaktohet përmes analizës së gjakut të pacientit.

Antagonistët e vitaminës K (acenocoumarol, warfarin…) kanë një efekt antikoagulant të ndryshueshëm që varet shumë nga mënyra e jetesës, veçanërisht nga dieta dhe medikamentet e tjera që merr pacienti. Në dhjetë vitet e fundit, ilaçet e reja antikoagulante direkte (rivaroxaban, dabigatran, apixaban…), të cilat pacientët mund t’i marrin pa analiza të rregullta gjaku, dhe në të njëjtën kohë nuk i kushtojnë shumë rëndësi dietës dhe marrjes së medikamenteve të tjera.

Terapia antikoagulante zakonisht jepet për 3-6 muaj, por tek pacientët me rrezik të lartë të përsëritjes së VTE, mund të jepet përgjatë gjithë jetës.

Ilaçet fibrinolitike (barna që “shpërbëjnë” trombin) përdoren rrallë në trajtimin e trombozës venoze për shkak të rritjes së rrezikut të komplikimeve të gjakderdhjes. Këto barna, si dhe metodat kirurgjikale për heqjen e trombit, përdoren në kushte të jashtëzakonshme kërcënuese për jetën si pasojë e VTE.

Terapia e kompresimit, pra çorapet elastike, zakonisht me klasin e kompresimit 2, rekomandohet që në muajin e parë pas shfaqjes së trombozës së venave të thella të këmbës, për të parandaluar shfaqjen e sindromës post-trombotike. Sindroma post-trombotike manifestohet nga një sërë simptomash si ndjenja e rëndesës në këmbë, kruajtje, ngërçe, ënjtje, dhimbje që përkeqësohet gjatë qëndrimit në këmbë, vena të zgjeruara (variçe), ndryshim i ngjyrës së lëkurës dhe shfaqje të ulcerave (plagëve), simptoma që kryesisht mund të dëmtojnë cilësinë e jetës së pacientit.

Cilat janë masat parandaluese që secili prej nesh mund të marrë për të ulur rrezikun e trombozës së venave të thella? Kur rekomandohen çorapet e kompresimit?

Rekomandimet e përgjithshme për të gjithë ne në lidhje me parandalimin e VTE janë të njëjta si për të gjitha sëmundjet kardiovaskulare, aktivitetin fizik dhe ruajtjen e peshës trupore optimale, dietën e ekuilibruar, ndërprerjen e duhanit, hidratimi i mirë.

Një kategori e veçantë për parandalimin e VTE janë pacientët që kanë pasur tashmë një episod të VTE ose kanë një anëtar të ngushtë të familjes me histori të VTE ose kanë faktorë rreziku që rrisin rreziku për VTE, për të cilat kemi diskutuar tashmë.

Në spitalin tonë, të gjithë pacientët që janë shtruar për ndonjë problem shëndetësor ose për ndërhyrje kirurgjikale, vlerësohen/kontrollohen për rrezikun e VTE me rastin e pranimit dhe mbrohen siç duhet me doza profilaktike të terapisë antikoagulante.

Për këta pacientë ka edhe rekomandime të veçanta për udhëtime të shpeshta dhe të gjata me avion, makinë, autobus apo tren. Të njëjtat rekomandime duhet të praktikohen nga të gjithë pasagjerët, prandaj disa kompani ajrore kanë përgatitur protokolle që i shfaqin në monitor gjatë fluturimeve me distanca të gjata.

• Të lëvizni sa më shumë gjatë udhëtimit
• Të vishni çorape parandaluese anti-embolike
• Ushtrime për muskujt në pjesën e poshtme të gjurit
• Shmangni alkoolin ose qetësuesit (që mund të kufizojnë aktivitetin fizik)
• Hidratim të mirë
• Kërkoni kujdes të menjëhershëm mjekësor nëse shfaqet ënjtje e këmbëve, dhimbje gjoksi ose vështirësi në frymëmarrje
• Në disa raste me rrezik jashtëzakonisht të lartë të VTE, mjeku mund të rekomandojë edhe doza parandaluese të terapisë antikoagulante.