Месец: м.г

Дислексијата претставува попреченост во учењето и во читањето. Постојат неколку видови на потешкотии во учењето, а дислексијата е една од нив, при што, како термин означува дека личноста има тешкотии со читањето, иако е доволно интелигентна и мотивирана да учи. Луѓето со дислексија имаат потешкотии да читаат течно и без грешки. Тие исто така може да имаат потешкотии во разбирање и правилно пишување. Овие тешкотии не се поврзани со интелигенцијата на поединецот.

Дислексијата е нарушување на учењето кое вклучува тешкотии при читањето поради проблеми со идентификување на говорните звуци и разбирање како тие се поврзани со буквите и зборовите (односно нивно декодирање). Дислексијата, исто така наречена „тешкотии во читањето“, влијае на областите од мозокот кои го обработуваат јазикот. Луѓето со дислексија вообичаено се со нормална интелигенција и нормален вид исто така.
Дислексијата се утврдува уште во детска возраст, кога се учи читање и пишување.
Повеќето деца со дислексија можат да бидат успешни на училиште со помош на учителите или специјализирана програма за настава. Важна улога игра и емоционалната поддршка.
Иако не постои лек за дислексијата, раната проценка и соодветниот пристап даваат најдобри резултати. Дислексијата понекогаш останува недијагностицирана со години и како таква е непризнаена дури и во зрелоста. Но никогаш не е доцна да се побара помош.

Децата со дислексија

Детето прави визуелно читање и заклучува наместо да чита. На пример, можете да прочита „вол“ наместо „волк“ или „долго“ наместо „долно“. Децата со овој тип на дислексија можат да читаат познати зборови, но им е тешко да читаат непознати, долги зборови или кованици. Децата и возрасните со дислексија може да покажат тешкотии при читање цели реченици, но и поединечни зборови.
Често се јавуваат проблеми и со кратките зборови. Погрешно ги копираат зборовите иако гледаат како се напишани.

Помош за децата со дислексија

Како родители, можеме да помогнеме во лекувањето на дислексијата следејќи ги овие совети:

• Откријте која е специфичната тешкотија на детето.
• Работете со него на конкретни активности за надминување на неговата тешкотија.
• Користете ја играта како работна алатка.
• Не правете прекумерен притисок врз детето.
• Одржувајте го детето мотивирано.

Знаци за можна дислексија

Предучилишна возраст

Знаците дека малото дете можеби е изложено на ризик од дислексија вклучуваат:

• Доцнење во почетокот на зборувањето.
• Бавно учење на нови зборови.
• Проблеми со правилното формирање зборовите, како што се менување на звуците на зборовите или збунувачки зборови што звучат слично.
• Проблем со запомнување или изговарање на имињата, буквите, бројките и боите
• Тешкотии во учењето детски песни или играње игри со римување.

Училишна возраст

Кога детето ќе почне да оди на училиште, знаците и симптомите на дислексија може да станат повидливи, вклучувајќи:

• Ниво на читање многу под очекуваното за возраста.
• Проблеми со обработката и разбирањето на она што го слуша.
• Тешкотии да го најдат точниот збор или да формулираат одговори на прашања.
• Проблем со запомнување на веќе учени работи.
• Тешкотии со гледање (и повремено слушање) сличности и разлики помеѓу буквите и зборовите.
• Неможност да се изговори непознат збор.
• Тешкотии во правописот.
• Потребно е подолго од вообичаеното за да се завршат задачите кои вклучуваат читање или пишување.
• Избегнување активности кои вклучуваат читање

Најзачестената група на напади во детската возраст се типот на не-епилептични напади кои се придружени со зголемена телесна температура или со медицински речник означени како фебрилни конвулзии. Согласно Меѓународната Лига за борба против Епилепсија (ILAE) од 1989 година, овие напади се класифицирани како посебна група на епилептичен синдром. Во зависност од нивната клиничка манифестација фебрилните конвулзии се делат на едноставни и сложени конвулзии.

Зошто кај децата се случуваат фебрилните конвулзии?

Тие се појавуваат како одговор на дејството на покачената телесна температура врз незрелите мозочни структури кај детето, врз самиот мозокот кој е во развој и врз неговиот терморегулаторен центар. Хипертермијата доведува до зголемена возбуденост или ексцитација на мозочните клетки, при тоа попречувајќи го механизмот кој би требало да изврши блокада врз акцискиот потенцијал. Ова резултира со наголемување на интерсинаптичката јонска трансмисија. Ваквите промени на клеточно ниво ги регистрираме подоцна како конвулзии.
Сепак, ваквите промени не се случуваат кај секое болно дете. Се смета дека причините за настанување на фебрилните конвулзии се полигенски.

Веројатна е мутација на генот за натриумски канали, а постојат и јасни докази за автосомно доминантен облик на наследување кој е врзан со мутации на генот FEB 1 chromosome 8q13, FEB 2 chromosome 19p, FEB 3 на 2q23, i FEB 5 на chromosome 6q22.
Децата кои имаат мутации на генот FEB 1, FEB 3 и FEB 4, подоцна во текот на животот ја имаат склоноста да развијат форма на Епилепсија. Единствено генот FEB 5 се смета дека е исклучиво врзан со појавата на фебрилни конвулзии.

Најголем дел од фебрилните конвулзии се случуваат во комбинација со инфекции на респираторниот систем (75%), а во помал процент со инфекции на дигестивниот систем. Како важен факт се наведува афинитетот на одреден тип на вируси кон нервното ткиво, како на пример HHV 6 (Human Herpes Virus 6) предизвикувач на болеста Exanthema Subitum, и вирусот на Influenza A.

Перинатални промени во структурите на мозокот се доведуваат во корелација со фебрилни конвулзии. За родителите е корисно да знаат дека возраста во која постои ризик за појава на фебрилни конвулзии е од навршени 3 месеци до навршување на 5 години. Ризикот постои при секоја покачена температура, а се зголемува таму каде што има податок за грчеви во семејството.
Ризикиот за појава на фебрилни конвулзии се наголемува кај деца со податок за страдање на мозокот во период на интраутерин развој, како и при самото раѓање на детето и непосредно после раѓањето.

Распознавање на симптомот на грчеви или конвулзии кај болно дете

Иако со навидум бенигна прогноза, сепак како ќе се манифестираат фебрилните грчеви зависи од тоа дали се едноставни или сложени по својата генеза. Едноставните фебрилни грчеви родителот ќе ги забележи како тресење на целото тело, телесната температура е повисока од 38,4˚C времетраењето е пократко од 10 минути, а пред и после грчењето на детето свесноста е зачувана и иста како пред нападот. Сложените напади или комплексните форми на фебрилни грчеви ќе дадат манифестација различна од претходната, нападот е подолг од 10 минути, а често се повторува во првите 24 часа.
За родителот е од важност исто така да знае дека кај 8% од децата со фебрилни грчеви, состојбата може да се пролонгира во долготраен напад кој се нарекува Status Epilepticus.
Точната дијагностика на овие состојби изискува темелни иследувања како електроенцефалограм (ЕЕГ), компјутерска томографија на глава (КТ), магнетна резонанца на мозокот (МРИ ЦНС). ЕЕГ или Електроенецфалографијата е една од важните методи на испитување во доменот на детската неврологија.

Еволуција на болеста и можен исход

Каква прогноза се очекува кај децата со фебрилни конвулзии ќе зависи од комплексноста на нападите, можната придруженост со одредени вродени аномалии, фамилијарната предиспозиција или генетскиот фактор, возраста на појава на првите фебрилни грчеви.
Децата со сложена форма на фебрилни конвулзии во 5-20% подоцна развиваат епилепсија, додека кај едноставните фебрилни напади можноста за развој на епилепсија е сведена на 2%.

Како да се лекуваат и како да се превенираат фебрилните конвулзии?

Нападите на фебрилни конвулзии најчесто имаат тенденција да се самоограничат и да прекинат спонтано. Кога се работи за прв фебрилен напад кој е неочекуван и непредвиден, треба да се има на ум постапката на свртување на детето на страна во легната положба на подлогата. Во рамките на 5-10 минути се очекува самиот напад на грчеви да застане. След тоа може да се посети најблиската здравствена установа за понатамошна интервенција.
Во различни земји постојат неколку типови на препораки за превенција на фебрилни конвулзии, но тие дискретно варираат во однос на лековите кои се применуваат. Искуството покажува дека многу често, и покрај даваната профилакса, нападите се повторуваат. Она што останува за сигурно е дека предвремено и неосновано давање на лекови за конвулзии е некорисно, а понекогаш ја пореметуваат невролошката состојба кај детето и прават забуна во клиничката слика.

Дипитренова контрактура претставува скршеница на шаката при што прстите се свиткани кон дланката со неможност за целосно да се исправат (екстендираат).
Оваа болест своето име го добила по баронот Гијом Дипитрен (Guillaume Dupuytren) – хирург кој прв ја опишал оваа состојба.
Состојбата доведува до неможност за извршување на секојдневни активности како и неможност за извршување на професионални активности, особено кај лица чија работа вклучува мануелни активности.

Дипитреновата контрактура е предизвикана од фибробластна пролиферација која доведува до скратување и стврднување на поткожното ткиво (фасијата) во предел на дланката и најчесто се протега кон четвртиот прст, третиот прст или малиот прст. Болеста некогаш ги зафаќа и палецот и показалецот. Прогресијата е бавна и обично е безболна, понекогаш е проследена со осетливост на поткожно затегнување. Кај овие пациенти се формира стврднување на поткожното ткиво во облик на лента, која го затега и свиткува зафатениот прст кон дланката.

Симптоми

Во однос на клиничката слика се разликуваат три различни симптоми:

1. Деформитет на кожните набори
2. Појава на поткожни нодули (јазли)
3. Појава на контрактурни ленти

Почетокот на болеста е постапен, бавен и асимптоматски, со стврднување и огрубување на кожата на зафатениот прст. Подоцна се јавува тврдо испакнување на кожата во облик на чвор. Во натамошниот тек доаѓа до формирање на лента која оневозможува исправување на прстите.

Ризик фактори за појава на Дипитренова контрактура

Дипитреновата контрактура претставува специфично пореметување кое има одредени епидемиолошки карактеристики:

1. Болеста е карактеристична за белата раса, најголема инциденца има во скандинавските земји. Речиси никогаш не се јавува кај лица од црната раса.
2. Болеста е карактеристична за мажи и се јавува во сооднос 10:1 машки спрема женски.
3. Болеста почнува да се појавува над 40 годишна возраст и се развива постепено
4. Болеста често се јавува кај лица кои имаат дијабет, алкохолна цироза на црниот дроб, како и кај епилептичари.
5. Болеста се јавува со инциденца од 3-4% од целокупната светска популација.
6. Поголем ризик имаат оние лица кои во извршување на професионалните активности многу ги користат рацете, како и оние кои имаат репетитивен стрес (напор) во пределот на рацете.

Третман

Третманот на Дипитреновата контрактура може да биде конзервативен или пак хируршки.

1. Конзервативниот односно нехируршкиот третман е уште познат како фармакодинамско ослободување. Тој претставува метод при кој во пределот на контрактурните траки се аплицира кортикостероидна инекција во комбинација со иглена фасциотомија.
   Ова е минимално инванзивна процедура која овозможува размекнување на формираното фиброзно ткиво. Оваа процедура се користи кај почетна или интермедиерно развиена форма на Дипитренова контрактура.
2. Хируршкиот третман на дипитреновата контрактура се препорачува кај напредна форма на Дипитренова контрактура. Јасна индикација за примена на хируршки третман е постоењето на флексиона контрактура во пределот на метакарпофалангеалниот зглоб од 30° или пак при контрактура во пределот на проксималниот интерфалангеален зглоб од 15°.
   Хируршкиот третман се состои од засек на кожата во пределот на контрактурната трака и експлорација на создадената фиброзна творба. Тоа значи дека додека не се пресече кожата и не се увиди состојбата интраоперативно, не може да се одлучи за натамошни чекори. По ова следи отстранување на палмарната апонеуроза односно спроведување фасциектомија. Фасциектомијата во зависност од клиничката слика на пациентот може да биде преку отворен пристап, поткожен пристап, парцијална или комплетна фасциектомија. Самата операција овозможува добивање на максимално ниво на екстензија на прстите со задолжително зачувување на предоперативното ниво на флексија.
   Операцијата се изведува во регионална интравенска анестезија и истата е со времетраење од 45-60 минути.

Постоперативен третман

По спроведената операција потребно е пациентот да преноќи еден ден во болница, отпустот е следниот ден. Во натамошниот период се спроведува амбулантски третман кој се однесува на редовни преврски. Поставените конци во пределот на постоперативната рана стои во траење од 14 дена. По 14 дена пациентот потребно е да започне физикален третман за добивање максимални ефекти.
Пациентите по спроведена операција на Дипитренова контрактура можат да се вратат на работа во периодот од 14 до 21 ден по извршената операција.

Можни компликации

Како и сите хируршки процедури, компликациите во тек на хируршкиот третман на дипитреновата контрактура можат да бидат: крварење, хематом, инфекција, дехисценција на постоперативната рана. Најсериозна компликација која може да се јави по спроведен хируршки третман на дипитренова контрактура претставува рефлексна симпатетичка дистрофија. Taa се јавува ретко и е конкретно поврзана со постоперативен третман кај лица од женски пол кај кои болеста се јавила пред 40 години возраст и е со рапиден развој.

Често поставувани прашања:

• Доколку болеста е присутна на повеќе прсти на иста рака дали може во тек на оперативниот третман да се коригира контрактурата на повеќе прсти?
  Во тек на изведувањето на палмарната фасциектомија може да се изврши операција со која што се решава контрактурата на повеќе прсти
• Дали операцијата може да се направи во локална анестезија?
  Не, но се изведува во бледа стаза (истиснување на крвта од раката со цел да се добие бескрвно поле со помош на есмархова повеска), комбинирано со регионална интравенска анестезија – се анестезира комплетно подлактицата, но пациентот е буден.
• Доколку болеста е присутна на двете раце, дали може да се оперираат двете раце во исти акт?
  Може да се оперираат во исти акт, но тоа би го отежнало изведувањето на секојдневните активности на пациентот во постоперативниот период.
• Доколку контрактурата е многу напредна, дали може да се реши оперативно?
  Контрактура која го доведува прстот да биде под агол во 90° во однос на шаката, значи дека е нарушена васкуларизацијата на прстот, што може да доведе до појава на некроза на кожниот покривач, кое што пак претставува индикација за ампутација на прстот.

И покрај тоа што сме при крај на летната сезона, сеуште ни преостанува да уживаме на топли и сочеви денови и добро е да се потсетиме за добрите навики пред изложувањето на сонце. Сонцето може да има и позитивни и негативни ефекти врз човечкото тело. УВБ зраците се неопходни за кожата да произведе витамин Д, кој е потребен за здравјето на коските. Исто така, има позитивен ефект врз подобрувањето на расположението, бидејќи сончевата светлина го стимулира ослободувањето на серотонин, познат како „хормон на среќата“ кој го зголемува општото чувство на благосостојба.

Од друга страна прекумерната или незаштитената изложеност на сончево зрачење може да има негативни последици за кожата и здравјето воопшто.
Негативните ефекти од прекумерното изложување на сонце вклучуваат: изгореници, предвремено стареење на кожата, брчки, старечки дамки, промени во текстурата на кожата и зголемен ризик од развој на меланома – рак на кожата.

За да се одржи здрава изложеност на сонце, важно е да се практикуваат одредени мерки на претпазливост. Еве неколку препораки:

• Ограничете ја изложеноста на сонце: Избегнувајте да се изложувате на сонце за време на пикот на ултравиолетово зрачење, односно помеѓу 10 и 16 часот. Обидете се да најдете сенка или останете во затворен простор во овој период.
• Користете крема за сончање: Лесно нанесувајте крема за сончање со широк спектар со заштитен фактор (SPF) од најмалку 30 на сите изложени регии на кожата. Погрижете се да ги покриете лицето, деколтето, рацете и нозете. Нанесувајте нов слој редовно на секои два часа, по пливање или при прекумерно потење.
• Заштитете ги очите: Носете очила за сонце со 100% заштита од УВА и УВБ зраците. Исто така, практикувајте носење капи со широк обод за да ги заштитите лицето и главата од сонцето.
• Носете заштитна облека: Носете облека со долги ракави, долги панталони и ткаенини изработени од природни влакна кои и даваат на кожата да диши, а при тоа овозможуваат поголема заштита од сончевите зраци. Можете исто така да барате облека со интегрирана заштита од сонце (UPF) за дополнителна заштита.
• Барајте сенка: Секогаш кога е можно, барајте сенка за да го намалите директното изложување на сонце. Користете чадори, тенди или други средства за заштита од сонце.
• Хидрирајте се адекватно: Останете хидрирани со пиење доволно вода, особено кога сте изложени на сонце подолго време. Изложеноста на топлина и сонце може да го зголеми губењето на течности од телото, па затоа е важно да ги дополнувате.
• Бидете внимателни при користење солариум: Ако изберете да користите солариум, бидете свесни дека тие вештачки креирани здраци исто така можат да ја оштетат кожата и да го зголемат ризикот од рак на кожата. Најдобро е да го избегнувате, но доколку сепак се одлучите сончање во солариум, нека биде тоа умерено.
• Вршете самопреглед на кожата: Редовно прегледувајте ја кожата за проверка на промени, нови или постоечки бенки кои ја промениле својата форма, големина или боја. Доколку забележите нешто необично, задолжително посетете лекар дерматолог.

Ова се само дел од општите совети, при што важно е да земете предвид дека секој човек може е различен од аспект на пигментот на бојата на кожата, навиките, однесувањето и различните потреби. Секогаш е препорачливо да се консултирате со лекар дерматолог за персонализирани препораки врз основа на вашиот тип на кожа и индивидуални околности.

Запомнете дека заштитата од сонце е важна дури и во облачни денови, бидејќи УВ зраците поминуваат низ облаците и може да ја оштетат кожата. Затоа неопходно е да внимавате при изложување на сонце, како за одржување на здрава кожа, така и за спречување на долгорочни здравствени проблеми.

Што се случува доколку имате оштетување на бубрезите?

Симптомите на бубрежно заболување често се слични со многу други вообичаени здравствени проблеми и можат да бидат занемарени во почетокот на болеста. Сериозни знаци на нарушена бубрежна функција, може да не се појават се додека бубрезите не почнат да откажуваат. Затоа се смета дека бубрежните заболувања, зависно од основната болест која што довела до нивно оштетуванње, често се развиваат подмолно, со нејасни симптоми. Се смета дека само 10% од заболените со ҳронична бубрежна болест знаат дека истата ја имаат.

Како може да знаете дека имате проблеми со бубрезите?

Помислете дека можеби нешто не е во ред со вашите бубрези секогаш кога ќе забележите промена на боја на вашата урина, заматеност или меурчиња во неа. Ако имате често мокрење, особено ноќе. Ако мокрите крвава урина или мала количина на урина. Ако имате слаб млаз на урина и мокрење со прекини, особено кај мажи во напредната возраст. Ако ви се јавуваат отоци околу глуждовите, стапалата, рацете, лицето. Ако сте слабокрвни, имате намален апетит, гадење, повраќање, малаксаност, чувствувате замор, неугоден мирис и вкус во устата. Ако ви се јавува чешање, сува, жолтеникаво- смеѓа боја на кожата, мускулни грчеви. Ако имате висок крвен притисок, кој што тешко се контролира со лекови. Ако имате срцеви аритмии. Кај деца кои што имаат ҳронична бубрежна болест може да се забележилив застој во растот, низок раст или неправилен развој на коските на долните екстремитети.

Во тој случај вашиот доктор ќе ви направи проверка на крвта преку која ќе определи ниво на креатинин и уреа, гликемија, електролити во неа. Потоа ќе направи проверка на урината за присуство на протеини, крв, леукоцити и гликоза. Ќе ви го провери крвниот притисок и секако ќе ги погледне вашите бубрези на ултразвук. Согласно добиените резултати од направените анализи ќе ви пресмета колкава е гломеруларната функција – ГФР на вашите бубрези, која што покажува колку вашите бубрези се во состојба да ги излачуваат токсините и вишокот вода од вашето тело.

Кој е најдобриот начин да ги одржите вашите бубрези здрави?

На секој преглед кај вашиот доктор задолжително тестирајте ја вашата урина за присуство на протеини/микроалбумини, гликоза и леукоцити. Еднаш до двапати годишно собирајте 24 часовна урина и определувајте протеини во неа. Раната дијагноза значи и одлагање на прогресијата на бубрежната болест.

Кои лица имаат поголема веројатноста да се развијат бубрежна болест?

Во болестите коишто доведуваат до бубрежно оштетуванње покрај ДМ и Хипертензијата, спаѓаат и воспалителните заболувања на бубрегот – гломерулонефритите, вродените и наследни заболувања – полицистичната бубрежна болест. Секако и болестите кои што ги блокираат мочните патишта – камчињата, зголемената простата, туморите и карциномите. Затоа од особено значење е раниот скрининг и следењето на болеста.

Што можете да направите за да спречите појава на бубрежна инсуфициенција?

Според новите упатства за болни со диабетес мелитус, микроалбуминуриа и ХББ cut off на крвен притисок е <130/80mmHg.

Покрај намалена количина на сол до 2gr/ден, намален внес на протеини од 0.8-1.0gr/kg ТТ/ ден се препорачува умерена физичка активност од 30-60 мин (шетање, возење велосипед, пливање). Намалување на телесна тежина (обем на струк под 102cm за мажи, под 88cm за жени). Пијте од 2-3 литри течност, од кои барем половината вода. Прекин на конзумирање алкохол и цигари. Редовно (најмалку еднаш годишно) правете систематски прегледи, кои ќе вклучат проверка на вашите бубрези.

За сите ваши проблеми со бубрезите ви стојат на раполагање нашите специјалисти во Одделот за нефрологија. Закажете преглед или консултација на 02 3091 484