Резултатите од неколку скрининг програми и студии во светски рамки, обезбедија убедливи докази за намалување на смртноста како резултат на спроведувањето на скрининг за рак на белите дробови кај лица со висок ризик. Затоа започнуваме пилот проект за скрининг и навремено дијагностицирање на овој вид рак и најважното: спасување животи. Спроведувањето на скринингот е воден од внимателно идентификувани цели согласно постоечките програми и студии во светски рамки.
Доколку сте на возраст од 55 -75 години и сакате да дознаете дали може да добиете бесплатен скрининг пополнете го прашалникот 👉 https://forms.gle/2QCT3ZBXDWfoT8bd7
Во светот, но и во Македонијa, ракот на белите дробови е главната причина за смртност. Дури 23% од сите видови на рак отпаѓаат на овој вид рак, што го прави ракот на белите дробови, по ракот на дојката, најчест облик на рак во светот. Инциденцата изнесува над 12% годишно од сите новодијагностицирани случаи. Во нашата земја инциденцата е 14,9% што значи 1135 нови случаи секоја година. Во 2020 година смртните случаи од рак на белите дробови во Северна Македонија достигнаа 1.055 или 4,59% од вкупните смртни случаи. Просечната возраст на починати изнесува 31,93 години на 100.000 жители, што ја рангира Северна Македонија на 10 место во светот (податоци од СЗО).
Повеќе од половина од пациентите со рак на белите дробови умираат во рок од 1 година по дијагностицирање. Светските статистики покажуваат дека 5-годишното преживување на болните од рак на белите дробови изнесува меѓу 8-15%. Само 20% од дијагностицираните случаи се подобни за операција и тие имаат 40% шанси за 5-годишно преживување.
Најчеста причина за рак на белите дробови е пушењето, при што пушачите имаат 10-20 пати поголема веројатност да развијат рак на белите дробови од непушачите. Постојат и други (професионални) причини како што се: азбест, загадување на воздухот, јонизирачко зрачење итн. (Shields 7th edition, 2009). Во Македонија, уделот на овие причини е далеку помал (8% за одредена материја) споредено со ракот на белите дробови предизвикан од пушењето: 85% од ракот на белите дробови е поврзан со пушењето. А 10% од пушачите развиваат рак на белите дробови.
Трансплантацијата на ‘рскавица е третман кој овозможува замена на оштетените области на ‘рскавицата како резултат на специфични повреди, кои најчесто настануваат на долните екстремитети. Трансплантацијата на ‘рскавица се користи, пред сè, во случаи на оштетување на ‘рскавицата на глуждот и коленото. Нормално, во областите кои носат многу оптоварување, директно се имплантираат парчиња коска и ‘рскавица или се култивираат клетки од ‘рскавица.
‘Рскавицата е многу важно ткиво кое обезбедува динамика на зглобовите. Ги покрива краевите на коските и има голем капацитет да поддржува, дистрибуира и пренесува сили на компресија на кои се подложни зглобовите секојдневно или за време на спортски активности. Контактниот дел на зглобот е мазен на краевите и е многу добро подмачкан, што го намалува триењето помеѓу површините. Сепак, поради интензивната искористеност на ‘рскавицата истата може да биде оштетена и тоа да прерасне во голем проблем. Во случај на трауматска или дегенеративна повреда можноста за регенерација е скоро невозможна, а тоа доведува до остеоартритис и губење на функцијата на зглобовите.
Целта на трансплантацијата на ‘рскавица е вградениот материјал да биде еднаков на зглобната ‘рскавица што ја заменува, намалувајќи ги дегенеративните трауматски повреди. На овој начин совршено ќе се интегрира со соседните ткива во зглобот и ќе ја врати површината на триење на зглобот.
Како се изведува трансплантацијата на ‘рскавица?
Трансплантацијата на ‘рскавица се изведува преку артроскопија, односно преку 2 или 3 мали засеци не повеќе од еден сантиметар кои му овозможуваат на трауматологот да пристапи до лезијата. Со артроскопија, повредениот дел од зглобот ќе биде отстранет. Така, со посебена техника ќе се отстранат парчињата од коска и ‘рскавица од истрошените/повредените места на зглобот и ќе се вградат во повреденото место. Како компензативен начин, оштетената област може да се всади во здравиот дел, за да се спротивстави на преоптоварувањето.
Во случаи на автологна трансплантација на ‘рскавица, оштетената површина се измазнува и се извлекува рскавичниот материјал за да се користи кај самиот пациент. Оваа ‘рскавица мора да се одгледува околу четири недели. По овој период, култивираните клетки на ‘рскавицата повторно се имплантираат, во втора артроскопија, така тие растат за да се поправи повредата/ оштетениот дел.
Подготовка за трансплантација на ‘рскавица
Пред да се направи операција за трансплантација на ‘рскавица, специјалистот трауматолог мора да ја процени сериозноста на повредата. Ренген снимката ќе биде главната техника што се користи за дијагностицирање на повреди на траума на коленото. Но, понекогаш промените во коската не се видливи. Во вакви случаи, ќе биде неопходна МР – магнетна резонанца, што ќе ја покаже не само состојбата на ‘рскавицата на коленото, туку и ако има поврзани/други повреди.
Од друга страна, пациентот исто така мора да го информира хирургот за какви било лекови што ги прима и кои би можеле да ја попречат интервенцијата. Дополнително, ќе се направат некои предоперативни испитувања за да се процени здравствената состојба на пациентот, како ЕКГ и лабораториски испитувања.
Грижа по интервенцијата
По интервенцијата, пациентот мора да ги слуша препораките на трауматологот за правилно да се опорави. По интервенцијата, нормално е коленото да е отечено, па затоа се препорачува пациентот првите неколку дена да ја држи ногата подигната. Може да држи мраз на оперираната област со цел да се намали воспалението. Од друга страна, важно е да се негуваат, исчистат и сушат засеците. Специјалистот ќе му каже на пациентот како да продолжи и кога може да се истушира и да го смени завојот. Во исто време, трауматологот и специјалистот за физиотерапија ќе препорачаат серија/низа персонализирани вежби за рехабилитација на пациентот. Со тоа, прогресивно ќе се обнови флексионално-екстензијата и ротационото движење на коленото, како и повторно ќе ги зајакне мускулите.
Алтернативи на овој третман
Целта на операцијата за трансплантација на ‘рскавица е имплантираното ткиво совршено да се интегрира со другите ткива на зглобот на коленото. Во последниве години, развиени се различни процедури за поправка на повредите на ‘рскавицата, како што е употребата на хондроцити и други клетки, во комбинација со биолошки терапии како генска терапија. Со ова се смета дека во иднина ќе биде можно да се регенерираат повредите на коленото.
Сепак, тоа се тешки повреди за лекување, со мал капацитет за регенерација со сегашните техники, па затоа превенцијата и трансплантацијата на ‘рскавица се најповолни решенија.
Пневмонијата и бронхитисот се две различни респираторни заболувања, иако дел од симпотомите може да се поклопуваат. Оваа статија ќе помогне како да ги идентификуваате симптомите на секој од нив.
Пневмонијата е акутна инфекција на белите дробови која ги зафаќа алвеолите односно нивните најситни делови. Инфекцијата може да биде предизвикана од бактерии, вируси или габи. Најчестиот предизвикувачки агенс е бактеријата наречена Streptococcus pneumoniae.
Бронхитисот е воспаление на бронхиите односно цевчињата кои носат воздух до белите дробови. Тие може да се воспалат од различни причинители, меѓу кои најчести се вирусните инфекции, но исто така може да бидат предизвикани и од хемиски или физички надразнувачи.
Ќе наведеме симптоми повразни со ови две патологии, кои можат да ви помогнат да разликувате дали манифестираната состојба одговара на пневмонија или бронхитис. Секако, неопходно е да одите на лекар со цел да се добие точна дијагноза.
Најчести симптоми на пневмонија:
Тешка кашлица која може да произведе спутум (искашлок)
Болка во градите при дишење или кашлање
Висока температура
Брзо дишење и отежнато дишење
Замор и слабост
Треска и пот
Дијагнозата се поставува со: рендген на градниот кош и крвни анализи.
Кои лица се најмногу засегнати од пневмонија?
Треба да се напомене дека најголем ризик од пневмонија имаат:
Децата
Повозрасните лица
Лицата кои имаат хронични респираторни заболувања, како што се хронична опструктивна белодробна болест (ХОББ) и астма
Дијабетичари
Лица со бубрежна инсуфициенција
Лица со срцеви патологии
Лица со рак
Лица кои примаат третмани кои го намалуваат одбранбениот механизам, како што се имуносупресивите
Откажувањето од пушење, вакцинацијата против грип и пневмокок се најефективните мерки за спречување не само пневмонија, туку и бронхитис. Вакцината против грип треба да се прими секоја година и особено се препорачува за лица постари од 65 години, хронично болни пациенти, имуносупримирани пациенти, здравствен персонал и негуватели на болни лица или лица во ризична група.
Најчести симптоми на бронхитис
Постојана кашлица со спутум
Замор
Тешкотии со дишењето
Болка во градите поради кашлица
Повремена треска
Бронхитисот може да биде акутен или хроничен и обично не предизвикува температура туку најкарактеристичниот симптом а тоа е кашлицата.
Дијагнозата се заснова на евалуација на симптомите и медицинска историја. Во некои случаи, може да се направат тестови за да се исклучат други состојби.
Резиме на клучните разлики:
Пневмонијата вклучува инфекција во белодробните алвеоли, додека бронхитисот вклучува воспаление во бронхиите.
Треска и отежнато дишење се почести и потешки симптоми кај пневмонијата.
Бронхитисот често е предизвикан од вируси, додека пневмонијата може да биде предизвикана од бактерии, вируси или габи.
Пневмонијата и бронхитисот може да имаат сериозни последици, особено кај одредени ризични групи, како што се постарите лица, малите деца и оние со компромитиран имунолошки систем, затоа задолжително е да се консултирате со лекар за да добиете точна дијагноза и соодветен третман.
Во зимскиот период кога децата се најизложени на вируси и настинки, родителите честопати знаат да почнат да им даваат витамини и суплементи како поддршка за имунитетот. Сепак треба да се потсетиме дека тоа не треба да се прави на своја рака и да се претерува бидејќи може да влијае негативно на здравјето.
Витаминскиот статус кај децата зависи од многу фактори меѓу кои се: пристапот до соодветна исхрана, социјално-економската состојба, генетиката, како и потекло/составот на храната од кои зависи содржината на микро и макронутриентите. Од тука може да произлезе конфузијата кај родителите при изборот на најсоодветни диетарни суплементи и нивно користење при различни состојби.
Понекогаш поради недостигот на протоколи-упатства (guidelines) во оваа област, дури и лекарите може да се соочат со недоумица што да им препорачаат на родителите. Ова е особено присутно во областа на педијатријата и често пати се случува несоодветно избалансирана употреба на витамини во форма на прекумерен или недоволен внес.
Кога, зошто и кои витамини?
Важно е да знаеме кога треба да се направи дополна на витамини кај децата, а тоа се неколку состојби:
Дефицит на витамини, заради намален внес или намалено присуство на витамини во исхраната,
Примена на рестриктивни диети со смалена количина на витамини, и
Болести и состојби при кои имаме смалена односно неадекватна ре-абсорпција на истите.
Витаминската суплементација се смета како супортивна (дополнителна) терапија која не ретко може да предизвика модификација на текот на болеста и да го подобри нејзиниот краен исход. Исто така, витаминските суплементи се сметаат за дел од групата на диететски суплементи кои во себе освен витамини содржат бројни минерали, аминокислени и масни киселини, и како такви создаваат исто така нејаснотии и конфузија при нивната употреба како надополна во исхраната. Со намера да се потенцираат добрите страни на витамините, ги занемаруваме можните лоши ефекти од нивно предозирање, а тоа може лесно да настане при некритично користење, без јасна препорака и индикација.
Со цел да се разјаснат некои недоумици кај родителите ќе дадеме краток осврт на најчесто употребуваните витамини. Имено базирано на одредени студии ќе ги третираме витамините од двете основни групи:
Липосолубилните витамини: Витамин А, Витамин Д, и витамин Е и
Витамин Е (Токоферол, алфа-Токоферол) го има во растителните масла, семките, јаткастите плодови, житарките. Се смета за важен антиоксидант и има антибактериско дејство. Дозволена доза на користење е 4-13mg/дневно, во зависност од возраста. Иако нема јасен токсичен ефект, сепак даден во високи дози може да предизвика мускулна слабост, замор, гадење и дијареа. Витаминот Е даден во високи дози над 1000mg/дневно може да предизвика крварења. Дефицит на витаминот Е кај децата се среќава при гастроинтестинални малапсорпции како и кај вродени нарушувања на апсорпции и скалдирање во црниот дроб. Клинички знаци на дефицит на витаминот Е се манифестираат како хемолитичка анемија, периферна неуропатија, ретинопатија, атаксија, миопатија и смален одговор на инфекции. Во споменатите состојби, суплементацијата со витамин Е е задолжителна, дури и кога не е до крај извесно колку долго ќе се дава и кој ќе биде неговиот долготраен ефект. Суплементирање на витамин Е го намалува ризикот на појава на интравентрикуларни крварења и ретинопатија, кај предвремено родените новороденчиња, но не и кај екстремно премтаурни бебиња.
Иако се смета дека витаминот Е има антиоксидантна улога и помага во превенцијата на хронични болести и кардиоваскуларни болести кај возрасните, не се најдени докази дека го има истиот ефект во педијатриската популација. Сепак, според студијата на Голденстајн, витаминот Е го редуцирал кардиоваскуларниот ризик кај одредена подгрупа на популација со дијабет и со специфичен генотип. Од неодамна витаминот Е се употребува и во третманот на не-алкохолен стеатохепатит, а лабораториските параметри покажале подобрување на хепаталните ензими.
Побројни се студиите кои го испитуваат дејството на витаминот Е кај болести кои се карактеризираат со хемолиза. Позитивен ефект е постигнат кај пациентите со бета таласемија преку намалување на оксидативниот стрес на засегнатите органи.
Витамин А
Витаминот А спаѓа во групата на ретиноиди кои се липосолубилни витамини, вклучително ретинал и ретинил естер. Се наоѓа во храна од животинско потекло, но исто така и во овошја и зеленчук кои содржат каротеноиди, а кои се прекурсори на витамин А. Најважниот метаболит на витмаинот А е ретиноична киселина која преку нуклеарните рецептори ги менува и модулира патиштата на пренос на сигнали. Така, витаминот А е есенцијален за адекватен вид, за мускулната функција и за добри имунолошки реакции. Препорачана дневна доза за педијатриската популација е 200-500 микрограми, зависно од возраста.
При предозираност (акутна токсичност) на витамин А се јавува гадење и повраќање. Кај хорнична токсичност се јавуваат промени на кожа, коса и нокти, потоа нарушени вредности на хепаталните ензими. Витаминот А е токсичен е при давање во бременост, па така ќе предизвика вродени дефекти на раѓање. Главоболка и интракранијална хипертензија може да бидат симптоми при акутно или хронично интоксицирање со витамин А. Во земјите во развој, недостигот на витамин А е водечка причина за слепило во педијатриската популација.
За улогата на витаминот А во имунолошкиот систем сеуште се дебатира, но одредени научни студии укажуваат на зголемена инциденца на морбидитет и морталитет при инфекции, кај деца со дефицит на витамин А. Според Светската здравствена организација во детската популација на возраст од 6 месеци до 5 години, во земјите во развој, сеуште е потребна суплементација со витамин А. Улогата на витаминот А е исто така нагласена во земјите во развој при состојби на дијареа и сипаници. Во состојба на сипаници (инфективен осип) Светска здравствена организација кај детската популација на земјите во развој, препорачува орален внес на витамин А во доза од 30mg во тек на 2 дена, кај децата под 2 години.
Предвремено родените деца имаат ниско ниво на Витамин А на раѓање, но нема доволно студии кои би го поткрепиле давањето на Витамин А во мускуларна форма. Витаминот А е понатаму испитуван каков ефект има кај возрасните за намалување на ризик од болести на канцер, при што не е најдена јасна поврзаност. Витаминот А се смета дека поседува потенцијал за контрола врз гликемијата, наголемувајќи ја осетливоста на инсулин, хормон кој го контролира зголеменото ниво на гликоза во организмот. Во однос на имунолошкиот систем и регулацијата на имуниот одговор се смета дека витаминот А игра улога во продукцијата на Т-лимфоцитите како и улога во имуномодулација на имунолошкиот одговор.
Витамин Д
Витаминот Д е липосолубилен витамин кој се продуцира кај луѓето во кожата од ендогениот холестерол, а под влијание на УВБ зраците се трансформира во неговата активна форма. Витаминот Д се прима по орален пат преку храна која е многу богата со активната форма на витаминот, како риба, жолчка од јајце, полномасни сирења и путер. Витаминот Д е фундаментален за соодветен развој на коските, тој го одржува метаболизмот на калциум и фосфор и овозможува реапсорпција на калциум.
Препорачана диететска доза за витамин Д е 10 и 15микрограми/дневно (1 микрограм е соодветен на 40 (IU) интернационални единици на Витамин Д) Доколку е витаминот Д во вишок од дозволенета доза, може да даде токсичен ефект со зголемување на калциумот во серум и појава на бубрежна калциноза. Затоа се препорачува проверка на нивото на витамин Д во серум кај доенчиња и деца кои се на долготрајна супституција со витамин Д. Недостигот пак на витамин Д е поредок, а се случува често кај болести со лоша апсорбција, болести на црн дроб и бубрези, при хронични терапии со лекови како Фенитоин, Карбамазепин, кортикостероиди, антигабични лекови. Се смета дека припадниците на африканската и хиспано популација при неизложеност на сонце, обезните, при грануломатоза и пациентите со хиперпаратироидизам, имаат зголемен ризик од дефицит на витамин Д.
Од овие причини, се препорачува витамин Д суплементација во првата година од животот, но и кај погореспоменатите состојби кај адултни пациенти. Кај предвремено родените бебиња дневната суплементација со витамин Д оди во повисоки дози во однос на доносените деца. Студии укажуваат на поволните ефекти на витаминот Д во состојби на Диабетес тип 2, но и Дијабетес тип 1, со оглед на тоа дека витаминот игра улога во генската експресија и вон клеточната диференцијација и пролиферација. Витаминот Д има јасен имуномодулаторен ефект како на вродениот така и на стекнатиот имунитет.
Се смета дека даден во адекватни дози витаминот Д кај луѓето го смалува ризикот за мултиплекс склероза, идиопатски јувенилен артритис, а кај луѓето кои се веќе засегнати со таква состојба го намалува ризикот од влошување и релапси. Кај Кронова болест и кај системски Лупус витаминот Д ја смалува тежината на симптомите. Иако се смета дека има голема улога во автоимуните болести, сепак потребни се понатамошни студии за следење на ефектите на витаминот Д, а особено се неопходни студии кај болните од респираторни болести и астма, за кои сеуште нема јасна потврда.
Во нашата клиника достапни се тестови за испитување на присуство/отсуство на витамини, секако во согласност со препораките од нашите педијатри. За да закажете термин јавете се во нашиот контакт центар 02/3091-484
