Intervistë me Dr. Lidija Veljanovska-Kirixhievska, specialiste në radio-diagnostikë në Klinikën Zhan Mitrev.
Dr. Lidija Veljanovska-Kiridzievska është radiodiagia e parë në vendin tonë që filloi të kryejë tomografinë kompjuterike të enëve të gjakut të zemrës. Si një radiodiagnostikuese më e mirë, Dr. Kirixhievska zhvillon një hobi unik që është më shumë një shprehje artistike, vizatimi i objekteve prej balte me motive folklorike, për të cilat thotë se janë të frymëzuara nga puna, pra përdorimi i ngjyrave dhe formave është si në metodat e imazhit, pra kur përpunohen imazhet 3D. Për punën dhe hobin ajo thotë se ekzistenca e një doze arti e bën që t’i shijojë të dyja njësoj.
Si e zgjodhët radiodiagnostikën si specialitet?
Gjatë studimeve në Fakultetin e Mjekësisë kam kaluar shumë kohë në Spitalin Ushtarak të atëhershëm dhe kam admiruar standardet dhe protokollet në punë. Kureshtja ime për vizualizimin e organeve në trupin e njeriut dhe diagnostikimin e kushteve dhe sëmundjeve të ndryshme me metoda imazherike më mbajti kryesisht në departamentin e radiologjisë. Fillova të hulumtoj se si të edukoj veten në diagnostikim dhe gjatë një vizite në Spitalin Mercure në Zagreb në vitin 1999 ku kishte një shkollë edukative për ultratinguj, mbështetur nga Instituti Thomas Jefferson nga SHBA, mora padiskutim vendimin.
Më pas vijoi specializimi privat në Institutin Radiologjik në Shkup, në të cilin u regjistrova në vitin 2000 dhe sigurisht një numër i madh i vizitave dhe qëndrimeve ndër vite në spitalin Merkur në Zagreb, ku mentorët e mi ishin prof. Andrija Hebrang (ministër për një kohë të gjatë i Shëndetësisë në Kroaci) dhe i doktori i ri në atë kohë Dr. Boris Brkljačić i cili më vonë u bë professor, anëtar bordi dhe president i Shoqatës Evropiane të Radiologëve. Për shumë vite më pas, ai ishte një mbështetje e madhe për mua në aspektin arsimor, të cilin e vazhdova në Spitalin klinik të Dubravës në Zagreb, si dhe në shumë konferenca nëpër Evropë. Punësimi im i parë zyrtar ishte në Institutin e Radioterapisë në Shkup, i cili në atë kohë u shndërrua në një qendër moderne ku pata mundësinë të punoj me teknologjinë më moderne në Maqedoni në atë kohë. Aty kalova 5 vjet.
Ju punoni në një fushë mjekësore që lidhet me teknologjinë dhe pajisjet moderne, sa e rëndësishme është kjo në punën tuaj dhe çfarë tjetër nevojitet për një radiodiagnozë të qëndrueshme?
Mjekësia nuk ndalet kurrë. Zhvillimi dhe përmirësimi, veçanërisht në radio-diagnostikë, kërkon edukim të vazhdueshëm dhe përmirësim në teknologji të reja moderne. Dëshira ime për më shumë dhe më mirë rritej me çdo vizitë në spitalet moderne jashtë vendit tonë dhe u plotësua me ardhjen e skanerit të parë 64 shtresash – tomografi i kompjuterizuar në vitin 2007, në atë kohë në klinikën e parë private kardiovaskulare Filipi i Dytë ku u transferova për të punuar.
Nga kjo distancë kohore, jam mirënjohëse dhe krenare që pranova ofertën dhe sfidën e Dr. Mitrev dhe u bëra radiodiagia e parë në vendin tonë që filloi të kryej tomografinë kompjuterike të enëve të gjakut të zemrës. Në këtë punë, pra në mjekësi dhe veçanërisht radio-diagnostikë, më e rëndësishmja është edukimi i vazhdueshëm dhe rritja e njohurive që ndjekin pvrdorimin e teknologjive modern. Karriera ime u ndoq shpesh nga shkollimet jashtë vendit tonë, ndër të cilat më i dalluari ishte qëndrimi në një spital të Parisit, ku përveç studimeve të diagnostikimit, pashë sesi funksionon një departament serioz nga pikëpamja organizative. Pastaj u përpoqa ta kopjoj në vendin tonë. Kështu, falë vizionit dhe mirëkuptimit të Dr. Mitrev, departamenti i radio-diagnostikimit në vazhdimësi ecën në hap me trendet botërore si në aspektin e pajisjeve më moderne ashtu edhe në aspektin e stafit të arsimuar në nivel të lartë dhe që punojnë mirë si një ekip me kardiologët intervenues dhe kardiokirurgët. Falë gjithë kësaj, sot ky departament është në pozitë të barabartë me çdo qendër moderne radio-diagnostike të rangut botëror. Dhe kjo është në fakt një arsye tjetër pse më pëlqen kjo fushë.
Ju përmendët ekzaminimin e zemrës dhe enëve të saj të gjakut me tomografin kompjuterik, për çfarë saktësisht bëhet fjalë?
Fillimet tona janë të lidhura në mënyrë të pandashme me zemrën si organ, prandaj këtu bëhet fjalë për një ekzaminim joinvaziv dhe preciz të një organi në lëvizje – zemrës dhe enëve të saj të gjakut duke përdorur metodën e tomografisë kompjuterike. Kjo në fakt është alternativa joinvazive e koronarografisë (metoda invazive). Është veçanërisht i përshtatshëm për t’u përdorur tek pacientët me një mundësi të ulët ose të moderuar të sëmundjes koronare. Ekzaminimi jep informacion shumë të rëndësishëm për gjendjen e enëve të gjakut të zemrës: vendndodhjen e tyre anatomike, praninë e defekteve të lindura, praninë e pllakave (depozitave) dhe natyrën e tyre që sugjerojnë ngushtim/pakalueshmëri, lokalizimin e saktë, gjatësinë dhe shkallën e ngushtimit. Të gjitha këto informacione me aftësi moderne softuerike i prezantojmë me ngjyra dhe në mënyrë tredimensionale (në 3D), që është shumë e dobishme dhe lehtëson planifikimin e trajtimit të mëtejshëm nga kardiologët intervenues ose kirurgët kardiovaskular me të cilët bashkëpunojmë çdo ditë, gjë që mundëson vendimmarrjen e shpejtë për menaxhimin e mëtejshëm të pacientit. Përfitimet e këtij koncepti të punës multidisiplinare ekipore janë të mëdha për pacientin.
Kështu, përveç arterieve koronare, analizohen enët e mëdha të gjakut të zemrës, vetë zemra, mushkëritë dhe mediastinumi si dhe skeleti i asaj zone. Ky është një avantazh i madh sidomos në drejtim të zbulimit të hershëm të sëmundjeve të tjera, të cilat shpesh i vërejmë si gjetje të rastësishme. Kjo është pikërisht ana e mirë, sepse diagnoza e hershme është çelësi për një prognozë më të mirë në trajtimin e mëtejshëm.
Metodat radiodiagnostike lejojnë një pasqyrë/pamje të detajuar të trupit dhe organeve të njeriut me qëllim të diagnozës së saktë dhe, rrjedhimisht, terapisë së përshtatshme, por çfarë ndodh nëse zgjidhja është komplekse?
Puna në grup është e rëndësishme për një ekzaminim rezultat të suksesshëm, që është një praktikë e përditshme në spitalin tonë. Ekipi përbëhet nga kardiolog-radiolog-kirurg kardiovaskular, i cili mundëson menaxhimin individual ndërdisiplinor të pacientit. Thjesht theksoj që nga viti 2018 qendra diagnostike ka edhe rezonancë magnetike. Si një metodë moderne, ajo plotëson diagnostikimin dhe së bashku me metodat e tjera, luan një rol të madh në përcaktimin e sëmundjeve të ndryshme të fituara dhe kongjenitale të zemrës. Në të njëjtën kohë, veçantia e kësaj metode qëndron në faktin se me të mund të shohim me saktësi dëmtimin e muskulit të zemrës, qoftë ai i natyrës ishemike apo jo ishemike. Natyrisht, me kalimin e viteve, me shtimin e pajisjeve dhe me rritjen e numrit të ekspertëve radiologë dhe teknologë radiologjikë, tashmë mund të themi se përveç diagnostikimit kardiovaskular, mbulojmë pothuajse të gjitha fushat e diagnostikimit si sëmundjet e gjirit, neuroradiologjinë, diagnostikimin muskuloskeletor, etj.
Radiodiagnostika kërkon jo vetëm përmirësimin e njohurive mjekësore, por edhe informacione teknologjike të duhura, sepse ne punojmë me pajisje moderne mjekësore, që do të thotë aplikacione të shumta softuerike. Mundësia e vazhdueshme për rritje dhe zhvillim e kombinuar me aftësinë e zotërimit të modaliteteve të shumta në fusha të ndryshme, megjithëse është shumë kërkuese, përmban edhe një dozë kreativiteti, që për mua është një motivim shtesë.
Ju keni qenë për një kohë të gjatë mjeke përgjegjëse në departamentin e radiodiagnostikës, si radiologia e parë, si e keni përballuar sfidën?
Si radiodiagia e pare diagnostikuese në Klinikën Zhan Mitrev, thjesht u futa në një aventurë dhe me ndihmën dhe mbështetjen e madhe të Dr. Mitrev, arrita të kapërcej shumë nga sfidat. Njëkohësisht më ka pëlqyer gjithmonë organizimi, proceset dhe standardet, të cilat i kam prezantuar në mënyrë modeste që në fillim, por me shtimin e stafit dhe metodat e reja kuptova se puna me burimet njerëzore është gjithashtu shumë e rëndësishme dhe se ne si staf mjekësor, na mungon ky lloj edukimi. Këtë e konfirmova me edukimin dhe certifikimin nga Joint Commission International, ku mora pjesë që në fillim si anëtar i komisionit të cilësisë dhe si shef departamenti. Kjo më hapi edhe horizonte të reja. Kështu u regjistrova në Shkollën e Doktoraturës në UKIM në programin në fushën e shkencave organizative dhe menaxhmentit me temë në fushën e burimeve njerëzore – kultura e sigurisë organizative, e cila është e nevojshme për sigurinë e stafit dhe pacientëve me qëllim përfundimtar staf i kënaqur dhe shërbime shëndetësore cilësore. Gjithmonë kam qëndruar për punën në grup, komunikimin efektiv, profesionalizmin dhe kolegjialitetin dhe është kënaqësi të punoj me kolegë mjekë dhe teknologë radiologjikë me të cilët e ushqejmë pa rezerva punën, e zbatojmë atë çdo ditë dhe kështu rritemi profesionalisht.
Natyrisht, e njëjta gjë vlen edhe për pjesën tjetër të stafit të spitalit, jashtë departamentit tonë, me synimin për shërbim cilësor dhe në kohë për pacientët. Krijimi dhe promovimi i një kulture organizative pozitive në shëndetësi është një sfidë serioze për menaxhimin e kujdesit shëndetësor, por nuk është një mision i pamundur. Ne e zbatojmë këtë çdo ditë në klinikën tonë, natyrisht, përmes punës së vazhdueshme për përmirësimin e proceseve.
Krahas punës sfiduese, jeni marrë me hobin ndoshta më autentik në përgjithësi, vizatimin e objekteve prej balte me motive popullore, nga ka ardhur ky frymëzim?
Më pëlqen shumë të udhëtoj dhe të njoh kultura të ndryshme. Gjithmonë kam admiruar sesi secili vend prezanton kulturën dhe traditën e tij ndër të tjera përmes suvenireve të ndryshme që secili mund t’i marrë si kujtim. Disi më lindi përshtypja, e kam fjalën për periudhën rreth njëzet vjet më parë, që ne e ruajmë dhe e prezantojmë pak traditën tonë përmes suvenireve që duhet të marrin turistët me vete. Kështu ndjeva dëshirën për të kontribuar në drejtim të prezantimit të traditave dhe vlerave tona dhe kështu nisën fillimet e mia modeste. Edhe pse gjithmonë kam pasur një lloj hobi qoftë piktura, fotografia apo vizatimi, gjithmonë më ka pëlqyer të përdor ngjyrat. Por vizatimi i objekteve prej balte me motive folklorike më erdhi si projekt i veçantë. Fillova seriozisht të hulumtoj dhe të vizatoj duke përdorur motive autentike popullore nga kostumet tona tradicionale. Dhe në fakt janë pikërisht prodhimet e argjilës të plotësuara me ornamente folklorike që kanë marrë edhe funksion estetik në përfaqësimin e traditës dhe kulturës sonë. Krahas përdorimit të tyre promovoj edhe poçarët tanë vendas me të cilët kemi punuar mirë gjithë këto vite, duke krijuar sende të reja e të ndryshme, të cilat fatkeqësisht po zhduken gjithnjë e më shumë nga mungesa e përdorimit të përditshëm.
A mund dhe ku mund të gjenden dhe shihen krijimet tuaja?
Për shumë vite kam marrë pjesë në panaire të ndryshme të organizuara brenda dhe jashtë vendit tonë. Si të preferuara mund të veçoj pazaret e bamirësisë që organizoheshin nga ambasadat në vendin tonë dhe sigurisht bashkëpunimin me dyqanet e suvenireve të Muzeut të Maqedonisë, ku I kam paraqitur krijimet e mia. Vitet e fundit bashkëpunoj me ESNAF që merret me shitjen e produkteve të ndryshme nga një numër i madh artizanësh. Për fat të keq, angazhimi im profesional nuk më lejon t’i kushtoj aq kohë sa do doja hobit tim. Megjithatë, përpiqem të shfrytëzoj çdo mundësi kur mund të punoj për krijimet e mia, sepse ngarkesa krijuese dhe kontakti me veten nxit produktivitetin si në jetën private ashtu edhe në atë profesionale.
Si përshtatet kjo shprehje krijuese në jetën tuaj profesionale?
Kam gjetur një lidhje dhe frymëzim në të dyja fushat. Përdorimi i ngjyrave dhe i formave si në metodat e imazherisë në përpunimin e imazheve 3D ashtu edhe në krijimet e mia janë të lidhura pazgjidhshmërisht, ndaj ekzistenca e një doze arti më bën t’i shijoj të dyja njësoj. Udhëtimet, natyra, mësimi i gjuhëve, vizatimi i qeramikës, kontakti i drejtpërdrejtë dhe puna me njerëzit dhe edukimi i vazhdueshëm mjekësor, të gjitha plotësojnë njëra-tjetrën dhe inkurajojnë krijimtarinë time e cila më lejon rritje dhe zhvillim të vazhdueshëm, profesional dhe privat.
Gjithashtu gjej kënaqësi në përpjekjet e mia për të frymëzuar miq dhe kolegë të tjerë nga rrethi im i ngushtë dhe jam e lumtur kur arrij të kontribuoj të paktën pak në frymëzimin e dikujt. Por ajo që më gëzon veçanërisht janë pacientët e kënaqur për shkak të shërbimit mjekësor në kohë, preciz dhe cilësor.
