Muaj: Nëntor 2020

Tek afërsisht 20% e pacientëve me dhimbje akute ose kronike të gjoksit, angiografia koronare selektive si procedura kryesore që pasqyron arteriet koronare nuk tregon ngushtim të dukshëm të arterieve koronare që ushqejnë muskujt e zemrës.

Për më shumë se 50 vjet kjo gjendje është e njohur në mjekësi si angina pectoris me arterie koronare normale ose Sindroma X.

Karakteristikat kryesore të këtij sindromi janë:

– shfaqje e dhimbjes anginale në gjoks që zgjat më shumë se 10 minuta deri në disa orë, zakonisht gjatë stresit fizik ose mendor por edhe kur pushoni

-ishemia e provuar e muskulit të zemrës gjatë  testit të stresit (stres test)

– gjetje krejtësisht normale të angiografisë koronare.

Një nga shkaqet kryesore të dhimbjes në gjoks tek këta pacientë të cilët kanë arterie koronare normale është dëmtimi i mikroqarkullimit të muskulit të zemrës. Ndryshimet funksionale dhe anatomike në mikroqarkullimin e muskulit të zemrës shkaktojnë shtrëngim të enëve, duke reduktuar  rrjedhën e gjakut në zemër dhe duke shkaktuar ishemi të miokardit dhe dhimbje në kraharor.

Për shkak se problemi kryesor me këtë sindromë nuk janë arteriet e mëdha koronare por kapilarët e vegjël, kjo sindromë quhet edhe anginë mikrovaskulare. Disa ekspertë besojnë se njerëzit me këtë gjendje mund të kenë një ndjeshmëri anormale ndaj dhimbjes në muskulin e zemrës.

Prevalenca e SINDROMËS X tek njerëzit është mjaft e lartë dhe sot është një problem i vërtetë shëndetësor. Është shumë më e zakonshme tek gratë (tipike tek gratë në menopauzë) sesa tek burrat. Për shkak të simptomave të theksuara të dhimbjes në gjoks, e cila zakonisht është e një natyre kronike, pacientët shpesh i nënshtrohen procedurave të shtrenjta diagnostike, shpesh kryejnë ekzaminime dhe marrin sasi të madha ilaçesh.

Është e rëndësishme të theksohet se pacientët me Sindromën X në të vërtetë kanë një prognozë të shkëlqyeshme përkundër cilësisë së reduktuar të jetës për shkak të dhimbjes së shpeshtë dhe të përsëritur të gjoksit. Komplikime të tilla si kardiomiopatitë dhe aritmitë mund të shfaqen vetëm tek një numër i vogël pacientësh.

Dr. Shpend Idrizi
Spec. në mjekësinë interne, Subsepec. në kardiologji

Sipas përcaktimit të Organizatës Botërore Shëndetesore (OBSH), epilepsia përcaktohet si një sëmundje kronike e trurit që ka etiologji të ndryshme dhe karakterizohet nga kriza të përsëritura të shoqëruara me shkarkime të tepërta të neuroneve në tru.

Epilepsia është një nga çrregullimet neurologjike më të shpeshta që prek persona të ndryshëm në mënyra të ndryshme. Ndodh në formën e sulmeve të përsëritura të epileptikut. Sulmi i ngjan një stuhie të brendshme. Ndodh papritur, pa asnjë paralajmërim.

Nuk ka një shpjegim të thjeshtë në lidhje me epilepsinë dhe shpesh nuk është e lehtë të shpjegohet pse shfaqet dhe përse përsëritet sulmi epileptik. Mendimet, ndjenjat dhe veprimet tona kontrollohen nga qelizat në tru të cilat komunikojnë me njëra-tjetrën përmes impulseve elektrike dhe për shkak të një aktiviteti të papritur dhe të madh elektrik ndodh sulmi epileptik i cili shfaqet në intervale të ndryshme.

Sidoqoftë, për diferencimin e tyre nga gjendjet e tjera nje rol te rendesishem luan EEG-ja (elektroencefalografia). Kjo metodë mund të zbulojë një lloj të veçantë të anomalive tek qelizat e trurit që shkaktojnë sulme.

Diagnoza përcaktohet në bazë të simptomave të sulmit dhe rezultatit të marrë nga elektroencefalografia (EEG). Mjeku zakonisht nuk është në gjendje të përcaktojë sulmin epileptik, për këtë është i nevojshëm përshkrimi i hollësishëm i sulmit dhe rrethanave në të cilat ndodh. Tepër e rëndësishme është dëshmia e personit të pranishëm, i cili e ka parë apo ndjekur të gjithë ngjarjen, pasi personi i cili ka përjetuar sulmin epileptik shpesh nuk është në gjendje të përshkruaj saktësisht ngjarjen dhe simptomat. Pothuajse në të gjitha rastet, është e nevojshme që të bëhet EEG, rezonancë magnetike ose CT (tomografi kompjuterike) e trurit, EKG (elektrokardiografi) dhe teste laboratorike.

Diagnoza përfundimtare bëhet nga mjeku specialist që ka njohuri të duhura teorike dhe praktike. Zakonisht nga mjeku neurolog ose neuropsikiatrik. Epilepsia është një gjendje e cila shoqërohet me sëmundje dhe gjendje të ndryshme. Prandaj mundësitë për trajtim janë të ndryshme dhe varen nga rrethanat specifike që çojnë në epilepsi. Sidoqoftë, kur analizohen rezultatet e trajtimit të një numri të madh të personave me forma të ndryshme të epilepsisë, mund të thuhet se sulmet nuk shfaqen tek më shumë se 2/3 e atyre personave që janë në terapi të rregullt, pra rreth 75% të personave me epilepsi kanë sulme të kontrolluara.

Në të gjithë botën eshte pranuar fakti se megjithëse sulmet epileptike janë shumë komplekse, ato zakonisht ndahen në dy kategori: të pjesshme dhe të përgjithshme. Sulmet e pjesshme ose fillojnë në një pjesë të trurit [d.m.th., në pikën kryesore të trurit] dhe ndikojnë në pjesën e trupit që kontrollon ajo pjesë e trurit. Sulmet e përgjithshme ndikojnë në të gjithë trurin dhe për këtë arsye prekin të gjithë trupin.

A mund të shërohet epilepsia?

Ekziston një përqindje e lartë e personave me epilepsi, veçanërisht fëmijët, ku epilepsia është “kuruar” ose sulmet janë zhdukur, dhe trajtimi është ndërprerë me rekomandimin e mjekut. Mesatarisht, 80% e njerëzve të tjerë me epilepsi mund të kontrollojnë sulmet e tyre me ilaçe, që do të thotë se ata mund të bëjnë një jetë normale. Suksesi varet nga lloji i epilepsisë, diagnoza e saktë, zgjedhja e ilaçeve, dëmi i mundshëm i shkaktuar nga epilepsia dhe problemet sociale.

Sidoqoftë, tek disa persona, sulmet vazhdojnë përkundër trajtimit të duhur. Këta persona, pikat epileptike të të cilëve janë të vendosura në një zone të caktuar të trurit, mund të parandalojnë sulmet me anë të trajtimit kirurgjikal. Ilaçet e përditshme nën mbikëqyrjen e rregullt mjekësore mund të parandalojnë sulmet. Kur është e mundur, mjekët përdorin vetëm një ilaç gjatë trajtimit. Dhe pas ndërprerjes së sulmeve, perdorimi i ilaçeve duhet të vazhdojë për disa vite të tjera, por vetëm me udhëzimin dhe kontrollin e mjekut i cili trajton epilepsinë dhe mund të fillojë t’i përjashtojë ato.

Ndërprerja e papritur e ilaçeve mund të çojë në sulme më serioze, në seri sulmesh ose status epileptik (sulme të zgjatura, të shoqeruara me humbje të vetëdijes gjatë sulmeve) të cilat mund të rrezikojnë jetën e pacientëve. Sigurimi i një cilësie më të mirë të jetës është motivi kryesor për zhvillimin e përgjithshëm dhe përpjekjet e mëdha kërkimore në fushën e mjekësisë. Trajtimi terapeutik i pacientëve me epilepsi është tepër i rëndësishëm për ta, pikërisht për këtë arsye. Kujdes i veçantë duhet të tregohet edhe persa i përket dozës së duhur në kohën e duhur, pasi mbidozimi me këto kimikate që kontrollojnë aktivitetin e trurit mund të shkaktojë pasoja të rrezikshme.

Mushkëritë janë organ që përbëhen nga një seri rrugësh të frymëmarrjes dhe parenkima e mushkërive. Rrugët e frymëmarrjes janë zonë transporti dhe janë një seri bronkësh, të cilat degëzohen duke filluar nga trakea, bëhen më të shkurtra dhe të holla, përmes lobarit kryesor dhe më pas përmes bronkeve segmentare dhe subsegmentare, deri te bronkiolat terminale që depërtojnë thellë në parenkimë.

Parenkima e mushkërive është e ashtuquajtura zona e frymëmarrjes e përbërë nga bronkiola të frymëmarrjes, kanale alveolare dhe sakulusi deri tek alveolat ku bëhet shkëmbimi i gazrave, dmth oksigjeni nga ajri i thithur kalon në gjak dhe anasjelltas, dioksidi i karbonit nga gjaku kalon në ajrin e nxjerrë.

Bronkoskopia virtuale është një teknikë tre-dimensionale e gjeneruar nga kompjuteri gjatë tomografisë kompjuterike, e cila prodhon imazhe me rezolutë të lartë të pemës trakeobronkiale dhe është një simulim dhe zëvendësim i bronkoskopisë konvencionale (me një bronkoskop fiberoptik). Rezulton me përparime të mëdha në harduerin dhe softuerin kompjuterik dhe përparime në teknologjinë e skanerit MSCT (tomografia e kompjuterizuar e shumëfishtë).

Ekzaminimi është jo invaziv, i padëmshëm, kryhet në një akt frymëmarrje (me një frymë) dhe zgjat rreth 20 sekonda. Rrallë, përsa i përket indikacionit për trakeobronkolomalacia, ekzaminimi mund të kryhet me marrjen dhe nxjerrjen e frymës për të diagnostikuar ngushtimin ose shembjen e rrugëve të frymëmarrjes së mushkërive. Kur dyshohet për një proces tumori (kancer, etj.), injektohet agjent kontrasti përmes venës periferike (zakonisht nga krahu) për të marrë një vizualizim më të mirë të tumorit, si dhe për të parë marrëdhënien ndërmjet tumorit, enëve të gjakut dhe rrugëve të frymëmarrjes.

Pas ekzaminimit (skanimit), me ndihmën e softuerit kompjuterik, mundësohet analizimi i njëkohshëm (simultan) i seksioneve boshtore, seksioneve multiplanare dhe imazheve endoluminale, duke arritur një pamje të qartë të strukturave anatomike intraluminale dhe ekstraluminale, dhe proceseve të mundshme patologjike.

Me ndihmën e bronkoskopisë virtuale mund të zbulohen lezione endoluminale ose ekstraluminale, stenoza bronkiale beninje ose malinje, karcinoma bronkogjene, variante anatomike, bronkus trakeal (për lobusin e sipërm të djathtë), unaza vaskulare (vascular ring) e cila mund të shkaktojë zhurmë ose fishkëllimë tek fëmijët, aspirim të trupave të huaj (veçanërisht në rastin e trupave organikë të huaj me gjetje normale të radiografisë konvencionale), dhe shërben si udhëzues për planifikimin e biopsisë transbronkiale të nyjeve limfatike mediastinale ose hilar, etj.

Bronkoskopia virtuale si një metodë relativisht e re po fiton gjithnjë e më shumë rëndësi dhe është me interes jo vetëm për radiologët por edhe për pulmonologët sepse mund të jetë me përfitim të madh në vlerësimin e pacientëve me patologji të dyshuar të rrugëve të frymëmarrjes.

Dr. Xvonko Atanasov
Specialist në radiodiagnostikë

Rritja e ndërgjegjësimit për shëndetin e meshkujve, dmth. rritja e ndërgjegjësimit për kancerin e prostatës tek meshkujt

Tek meshkujt e rritur, prostata është aq e madhe sa një arrë ose gështenjë. Ndodhet poshtë fshikëzës së urinës, në bazën e organeve gjenitale mashkullore dhe pikërisht përpara anusit. Uretra kalon përmes mesit të prostatës, duke zbrazur urinën nga fshikëza, në rrugën drejt majës së penisit.

Prostata sekreton lëng që është pjesë përbërëse e spermës gjatë ejakulimit.

Sëmundja më e zakonshme beninje e prostatës është hiperplazia beninje e prostatës (BPH). Prevalenca e BPH rritet progresivisht nga dekada e katërt me një prevalencë prej 8% deri në 82% në dekadën e tetë të jetës.

Në europë por edhe tek ne ka një rritje drastike të numrit të pacientëve me karcinomë në prostatë. Në Maqedoni, kanceri i prostates është i treti në rradhë përsa i përket sëmundjeve kancerogjene tek meshkujt. Kryerja e kontrolleve të rregullta, mundësojnë diagnostikimin dhe shërimin e tyre në kohë.

Ekzaminimet të cilat duhet të kryhen janë: anamneza (historia mjekësore), ekzaminimi fizik i abdomenit, ekzaminimi dixhital i prostatës, ekotomografia e UGT-së, ekzaminimi trans-rektal me ultratingull (TRUS) i fshikëzës dhe prostatës. Më pas vijon ekzaminimi i urinës, urinokultura, spermokultura, sekretimi i prostatës, gjaku, PSA totale, PSA i lirë, urografia CT dhe si ekzaminimi më i fundit dhe më i sofistikuar  kryhet rezonanca magnetike (MRI) e prostatës.

Rezonanca magnetike (MRI) e prostatës është një ekzaminim ambulator jo-invaziv që përdor fusha magnetike, valë radiologjike dhe aplikacione softuerësh kompjuterikë për prodhimin e imazheve të prostatës me cilësi jashtëzakonisht të lartë. Ky ekzaminim nuk është i dëmshëm dëmshëm, dhe mundëson vizualizimin më të mirë të prostatës, zbulon kancerin e prostatës në fazë të hershme, dhe në rast të zbulimit të tij, mundësohet TNM staging, dmth përhapja e kancerit dhe përfshirja e mundshme e strukturave anatomike fqinje.

Nuk kërkohet asnjë përgatitje paraprake e pacientit para kryerjes së ekzaminimit me MRI të prostatës. Zakonisht, pacienti në rast se pëdorë terpai mjekësore, mund ta marrë atë rregullisht, dhe nëse pacienti ka klaustrofobi duhet t’i sinjalizohet mjekut në mënyrë që para ekzaminimit pacientit ti jepet qetësues ose me kërkesën e vetë pacientit ekzaminimi mund të kryhet nën ndikimin e anestezisë.

Për pacientët të cilët kanë të implantuar në trup mjete ndihmëse mjekësore si stimulues kardiak, defibrilator zemre, implante metali ortopedike, etj., duhet të tregohet vëmendje e veçantë dhe para kryerjes së këtj ekzaminimi pacienti duhet patjetër të infomojnë mjekun nëse ka të implantuar ndonjë nga këto mjete, për të shmngur çdo komplikim të mundshëm.

Dr. Xvonko Atanasov
Specialist në radiodiagnostikë

Krahasimi dhe ndryshimet ndërmjet testeve PCR të përdorura deri më tani dhe testit të antigjeneve të shpejta

Pas shumë njoftimeve, sipas informacionit nga Ministri i Shëndetësisë Z. Venko Filipçe, në Maqedoni do të fillojë testimi privat i pacientëve për koronavirusin SARS-CoV-2 me test të shpejtë antigjeni në kuadër të shëndetit publik.

Cili është ndryshimi ndërmjet PCR dhe testeve të shpejta antigjene?

Testet PCR zbulojnë drejtpërdrejt materialin gjenetik (ARN) të virusit, ndërsa testet e antigjenit me ndihmën e antitrupit si detektor zbulohet proteina specifike (ose një pjesë të saj) pjesë përbërëse e vetë virusit. Kjo do të thotë që të dy testet zbulojnë drejtpërdrejt praninë ose mungesën e virusit në mostrës.

Për shkak të vetë natyrës së metodës PCR, ajo është më e ndjeshme dhe më specifike, sepse niveli më i ulët i zbulimit është një molekulë dhe ka një nivel më të ulët të reagimit të kryqëzuar me viruset e lidhura.

Ndërsa tek testet e shpejta, përkatësisht tek testet për zbulimin e antigjenit, niveli më i ulët i zbulimit është mijëra molekula, por përparësia e tyre është se ato janë më të shpejta dhe nuk kërkojnë staf të specializuar për të punuar me to.

Testet e antigjenit janë vërtet më të shpejta, por mund të mos e zbulojnë infeksionin nëse ai sapo është shfaqur tek pacienti apo nëse është në fazat e fundit.
Ata janë më të ndjeshëm gjatë 3-5 ditëve të para pas shfaqjes së simptomave, dmth mund të zbulojnë infeksionin atëherë kur është më së shumti i pranishëm, por jo të gjitha rastet e infeksionit.

Sikurse edhe në rastin e testit PCR, kërkohet material i marrë nga hunda, fyti, nazofaringa ose të ngjashme. Përgatitja e brisit në vetvete është e prirur për formimin e aerosoleve, dhe aerosolët janë një nga bartësit kryesorë të virusit. Për shkak se vetë mostra mund të përmbajë material infektiv, sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë, manipulimi i tij i përgjithshëm duhet të bëhet në laboratorë me nivel të sigurisë biologjike 2, dmth në kabinete biologjike me presion negativ në to, me qasje të kufizuar për stafin. Puna në laboratorë dhe ordinanca të papërshtatshme rrit seriozisht rrezikun e infektimit të stafit mjekësor që kryen testin dhe mjedisin përreth.

Kjo teknologji ka një vlerë të fortë aplikimi, mundëson testimin masiv në Maqedoni dhe duhet të inkurajohet, por vetëm nëse kryhet në mënyrë korrekte.