Bakteret dhe ndikimi i tyre në shëndetin tonë

21 Prill, 2022

Cilat janë rreziqet që mund të presim?

Bakteret janë kudo! Por jo ndaj të gjithave duhet të friksohemi.
Me siguri keni dëgjuar shumë herë se bakteret janë shkaktarë të shumë sëmundjeve tek njerëzit. Pikërisht në këtë tekst do të prezantojmë disa prej tyre.

Por para se të hyjmë në temë, është e rëndësishme të sqarojmë se çfarë janë bakteret. Disa prej tyre janë vërtet të dëmshme, por disa baktere janë gjithashtu të nevojshme/të dobishme për ne.
Bakteret janë mikroorganizma, të përbëra nga një qelizë e vetme, dhe karakterizohen nga aftësia për t’u riprodhuar/shumëzuar me shpejtësi dhe për t’u përshtatur në mjedise të ndryshme dhe në kushte të ndryshme. Bakteret gjenden kudo, ato mund të kolonizojnë pothuajse çdo mjedis, duke përfshirë brendësinë e trupit tonë, ku jetojnë në mënyrë simbiotike, jetojnë në marrëdhënie përfitimi të ndërsjellë me personin mbartës.

Shembull për këtë është numri i madh i baktereve që jetojnë në zorrët tona, duke përmbushur funksione të rëndësishme metabolike si sinteza e vitaminës K, biotinës, acidit folik, madje edhe fermentimi i fibrave të patretshme, ndër të tjera.

Ka kaq shumë baktere në gojë, në lëkurë, në hundë, në flokë, madje edhe në veshë, aq shumë sa nuk dihet saktësisht se sa baktere ka brenda trupit që jetojnë dorë për dore me qelizat tona!

Madje ka baktere me të cilat mund të përgatisim ushqime të shëndetshme, si p.sh. bakteret fermentuese të përfshira në prodhimin e djathit dhe kosit.
Por “bakteret e dobishme” mund të jenë gjithashtu të dëmshme në një moment. Çdo baktere kur gjendet në një vend/ind ku nuk është pjesë e florës normale, mund të shkaktojë sëmundje të rënda. I tillë është rasti kur bakteret nga trakti intestinal hyjnë në qarkullimin e gjakut, duke krijuar sepsë ose septikemi, një gjendje që mund të çojë në vdekje.

Ka baktere që janë gjithmonë patogjene dhe prania e tyre në trupin e njeriut shkakton sëmundje.
Disa nga bakteret patogjene kanë aftësinë të sekretojnë toksina dhe kështu të shkaktojnë intoksikim dhe sëmundje të rënda.

Si transmetohen?

Këto baktere që dëmtojnë shëndetin hyjnë në trup në mënyra të ndryshme, si uji i kontaminuar, frutat dhe perimet e lara keq ose mishi i papërpunuar dhe i papjekur që tashmë është i infektuar me baktere të dëmshme. Prandaj është shumë e rëndësishme ndërmarrja e masave të higjienës personale dhe të sigurisë ushqimore.

Frutat e lara keq mund të jenë burim i infeksioneve bakteriale. Kur kjo të ndodh, bakteret nga flora e zorrëve përpiqen të eliminojnë sulmuesit për të mbrojtur vendin e banesës së tyre, pasi ata heqin lëndët ushqyese me të cilat ushqehen.

Si funksionojnë ato në trupin tonë?

Një studim zbuloi se bakteret patogjene veprojnë duke u lidhur me gjene të caktuara në bujtësin (personin bartës) ku jetojnë, në mënyrë që të fitojnë një avantazh të përkohshëm që i lejon ata të qëndrojnë brenda bujtësit për një kohë të mjaftueshme për t’u riprodhuar, për të shkaktuar sëmundje dhe më pas ekskretohet (zakonisht në formën e diarresë), gati për të infektuar një bujtës tjetër në strategjinë e tyre të kolonizimit.

Trajtimi i zakonshëm për infeksionet bakteriale është antibiotiku. Por bakteret kanë mekanizma të përsosura për tu mbrojtur kundër efekteve të antibiotikëve dhe bëhen rezistente ndaj disa antibiotikëve të përdorur ose grupeve të shumta të antibiotikëve. Në këtë mënyrë shumë prej antibiotikëve bëhen të paefektshëm, dhe kështu jemi të kufizuar në zgjedhjen dhe mundësinë e trajtimit të duhur të infeksioneve.

Pesë bakteret patogjene më të rrezikshme për njerëzit

Në përputhje me çfarë përmendëm më lart, Organizata Botërore e Shëndetësisë ka publikuar një listë botërore të patogjenëve prioritarë që po hulumtohen për zhvillimin e antimikrobëve të rinj. Kjo është në fakt për faktin se trajtimet ekzistuese për disa sëmundje bakteriale kanë humbur efektivitetin e tyre.

Në këtë listë përfshihen:

Streptococcus pneumoniae: I konsideruar si një prioritet mesatar (bakteret që tregojnë rezistencë të shtuar ndaj barnave dhe shkaktojnë sëmundje të zakonshme hyjnë në këtë kategori), kjo Gram- baktere pozitive tashmë ka zhvilluar rezistencë ndaj penicilinës.

Shkakton infeksione të vogla si otitis media akut dhe sinusit; por edhe gjendje më serioze dhe invazive si pneumonia, meningjiti dhe ndonjëherë peritoniti.

Haemophilus influenzae: Konsiderohet gjithashtu me prioritet mesatar. Është shkaktar i disa sëmundjeve tek fëmijët si konjuktiviti, sinusiti dhe epiglotiti, bronkiti, pneumonia dhe meningjiti. Sa për të sqaruar, kjo baktere nuk duhet të identifikohet me shkaktarin e gripit, sepse është një etiologji virale – virusi i influencës.

Helicobacter pylori: Kjo baktere hyn në grupin me prioritet të lartë sepse është bërë rezistent ndaj klaritromicinës, ndaj ky antibiotik nuk është më efektiv kundër sëmundjeve të shkaktuara nga H. pylori, pra çrregullimeve gastrointestinale si gastriti, ulçera gastroduodenale dhe disa lloje të kancerit të stomakut.

Staphylococcus aureus: Renditet në grupin me prioritet të lartë të baktereve. Është bërë rezistent ndaj meticilinës dhe ndjeshmëria ndaj vankomicinës është vënë në dyshim.
Kjo baktere shkakton disa sëmundje të lëkurës, por nëse hyn në qarkullimin e gjakut rreziku i tij rritet dhe mund të prekë pothuajse çdo pjesë të trupit, veçanërisht valvulat e zemrës dhe kockat.

Pseudomonas aeruginosa: Kjo baktere është në listën e prioriteteve kritike, pra është multirezistente, veçanërisht e rrezikshme në spitale (baktere intraspitalore) dhe mund të shkaktojë infeksione vdekjeprurëse, si pneumonia e shoqëruar me ventilim mekanik dhe bakteremi/sepsë.
Aktualisht, trajtimi për P. aeruginosa konsiston në dhënien e antibiotikëve të kombinuar, megjithëse kjo metodë ka pasoja të mëdha, si rreziku i superinfektimit të mikroorganizmave superrezistente si dhe toksiciteti nga vetë trajtimi.

Si përfundim, është e rëndësishme të theksohet se të gjithë ekspertët e kësaj teme bien dakord se mënyra më e mirë për të ndaluar rritjen e shpejtë të rezistencës bakteriale ndaj lëndëve antimikrobike ose antibiotikëve është zbatimi i politikave të përdorimit racional për të parandaluar marrjen e tyre të papërshtatshme dhe të tepruar.

Rekomandimi, si gjithmonë, është të konsultoheni me mjekun përpara se të merrni ndonjë mjekim.