Përdorimi jo i duhur i vitaminave/suplementeve tek fëmijët

15 Shkurt, 2024

Ne kemi folur tashmë për përdorimin e duhur ose të papërshtatshëm të disa suplementeve të vitaminave tek fëmijët, që mbulojnë grupin e vitaminave liposolubile, të cilat përfshijnë vitaminat A, E dhe D. Në këtë tekst, ne do të trajtojmë vitaminat hidrosolubile (hidrotretshme) si B12, B9 dhe C.

Le të kujtojmë kur fëmijëve duhet t’u jepen suplemente vitaminash:

• Kur ka mungesë të vitaminave, për shkak të marrjes së reduktuar ose pranisë së reduktuar të vitaminave në ushqim,
• Gjatë aplikimit të dietave restriktive me sasi të reduktuar të vitaminave,
• Në rast të sëmundjeve dhe gjendjeve në të cilat kemi reduktim ose ri-absorbim joadekuat të vitaminave.

Vitamina C

Kjo vitaminë gjendet në trupin e njeriut në formën e acidit askorbik. Burimi kryesor i vitaminës C janë frutat dhe perimet. Merr pjesë në sintezën e kolagjenit dhe në ndërtimin e indeve lidhëse. Vitamina C është e përfshirë në reaksionet enzimatike në funksionin e sistemit nervor, si dhe ka një rol antioksidant përmes të cilit neutralizon radikalet e lira.

Doza e rekomanduar për vitaminën C është ndërmjet 35 dhe 75 mg/ditë në varësi të moshës. Sëmundja e mungesës së vitaminës C e quajtur skorbuti është jashtëzakonisht e rrallë, por ende e pranishme në vendet në zhvillim. Shenjat klinike të skorbutit manifestohen me rritjen e ndjeshmërisë së enëve të gjakut dhe shfaqjen e gjakderdhjes nga lëkura dhe mukozat, si dhe me shfaqjen e dhimbjeve muskulo-skeletore. Mungesa e vitaminës C shfaqet edhe në vendet perëndimore për shkak të aplikimit të dietave kufizuese në kushte si autizmi dhe gjendjet neurologjike, si dhe në sëmundjet malabsorbuese të sistemit gastrointestinal dhe renal.

Në rastin e infeksioneve në rrugër e sipërme të frymëmarrjes, vitamina C nuk luan një rol në kohëzgjatjen e infeksionit ose në ashpërsinë e pamjes klinike. Sipas studimit të Garaiova, administrimi i vitaminës C në kombinim me probiotik për një periudhë 6-mujore rezultoi në reduktim të infeksioneve të shpeshta të frymëmarrjes dhe në ashpërsinë e pamjes klinike. Megjithatë, studimi nuk mund të vërtetojë ekskluzivisht efektin e vitaminës C. Edhe pse sipas disa studimeve të bëra tek të rriturit, aplikimi i vitaminës C redukton kohëzgjatjen e pneumonisë.

Vitamina C luan një rol në metabolizmin e histaminës dhe prostaglandinës me një efekt të dukshëm bronkodilator. Megjithatë, deri më tani asnjë studim nuk e ka konfirmuar këtë efekt te astma tek fëmijët. Konsiderohet se ka një efekt pozitiv në depresionin tek fëmijët. Ndikimi i tij në reduktimin e dhimbjeve në nevralgji post-herpetike, dhimbje onkologjike dhe sindroma e dhimbjes rajonale është vërtetuar përmes disa studimeve. Në fushën e hematologjisë është e rëndësishme të theksohet aftësia e vitaminës C për të rritur përthithjen/absorbimin e hekurit, duke mundësuar shndërrimin e tij në një formë të reduktuar. Studimet e fundit raportojnë aftësinë e tij për të përmirësuar parametrat e gjakut kur merret nga goja në 250 mg/ditë për 10 javë, tek pacientët me anemi refraktare dhe anemi të mungesës së hekurit.

Tek pacientët me dializë, plotësimi i vitaminës C lejon reduktimin e acidit urik dhe përmirëson profilin e lipideve në gjak. Përveç kësaj, vitamina C ka një efekt edhe në rastin e obezitetit, duke reduktuar pro-inflamatorët që janë tipike për këto gjendje. Nëpërmjet meta-analizave, është treguar se vitamina C kur merret/administrohet nga goja ka aftësinë të reduktojë ndjeshëm glukozën në gjak te pacientët me diabet të tipit 2.

Vitamina B12

Kjo vitaminë bën në grupin e vitaminave B, dhe burimi natyror i saj është ushqimi me origjinë shtazore.
Vitamina B12 është e përfshirë në sintezën e ADN-së. Merr pjesë në sintezën e hemoglobinës dhe luan një rol kyç në funksionet neurologjike. Është gjithashtu një kofaktor në reaksione të shumta metabolike.
Doza e rekomanduar për fëmijët nga 1 deri në 3 vjeç është ndërmjet 0 dhe 7 mikrogramë/ditë. Ndërsa për adoleshentët doza është 2 mikrogramë/ditë. Absorbimi i kësaj vitamin në zorrën e hollë bëhet përmes një faktori të brendshëm të prodhuar në mukozën e stomakut. Mungesa e vitaminës B12 shfaqet në rastet e dietave të kufizuara si dieta vegane ose në rastin e absorbimit/përthithjes jo të duhur. Klinikisht shfaqet me simptoma neurologjike dhe anemi megaloblastike. Përdorimi i barnave të caktuara si frenuesit e pompës protonike, antagonistët e receptorëve të histaminës dhe metformina, ulin nivelin e vitaminës B12.

Dieta vegane është jashtëzakonisht e popullarizuar dhe praktikuar në ditët e sotme. Pavarësisht rekomandimeve të dhëna nga Shoqata Ndërkombëtare për Shëndetin Ushqyes, gjithnjë e më shumë nëna dhe gra shtatzëna po bëhen vegane. Mungesa e vitaminës B12 gjatë shtatzënisë shoqërohet me pre-eklampsi, raste të shumta të humbjes së fetusit, vonesë intrauterine të rritjes së fetusit, lindje të parakohshme, peshë të ulët të lindjes dhe defekte kongjenitale të tubit nervor tek të porsalindurit.

Foshnjat e nënave që kanë pasur mungesë të B12 gjatë shtatzënisë shfaqin një rrezik të lartë të zhvillimit të problemeve të rritjes, anoreksisë, lëvizjeve të pavullnetshme/pakontrolluara, hiperpigmentimit, gjetjeve jonormale të EEG (elektroencefalogramit) dhe vonesës në zhvillimin e të folurit. Për më tepër, është treguar se përqendrimi i vitaminës B12 në qumësht varet rreptësisht nga përqendrimi i vitaminës në serumin e nënës. Prandaj, doza e rekomanduar e plotësimit të B12 te gratë shtatzëna dhe në laktacion/qumësht është 250 mikrogramë/javë. Ndërsa për fëmijët e moshës nga 7 muaj deri në 6 vjeç, doza duhet të jetë rreth 1-4 mikrogramë/ditë.

Ka disa lloje matjesh që lidhen me vitaminën B12

-Matja e përqendrimit të B12 në serum shprehet në pikomole/litër dhe niveli konsiderohet i reduktuar nëse është më pak se 120 pikomole/litër tek një i porsalindur nga lindja deri në moshën 6 muajshe; nën 165 pikomole/litër për moshat 6-12 muajsh dhe nën 183 pikomole/litër për moshat nga 12 muaj deri në 24 muaj.

-Statusi funksional i B12 ekzaminohet duke matur homocisteinën dhe acidin metilmalonik, nivelet e të cilave zakonisht rriten në mungesë të vitaminës B12. Nëpërmjet rregullimit të homocisteinës, vitamina B12 luan një rol të rëndësishëm në shëndetin kardiovaskular.

Nivelet e ulëta të B12 lidhen me obezitetin dhe rezistencën ndaj insulinës

Lidhur me sistemin neurologjik dhe funksionimin e tij, disa studime kanë treguar një lidhje midis mungesës së B12 dhe rritjes së shfaqjes së demencës dhe rënies së kognitivitetit/njohjes. Questad dhe kolegët e tij treguan se në vitin e parë të jetës tek fëmijët ekziston një lidhje e fortë midis zhvillimit neurokognitiv dhe vitaminës B12. Për shkak të prevalencës së lartë të mungesës së B12 tek fëmijët, e cila shoqërohet me një rrezik të lartë të zhvillimit negativ neurokognitiv, ekziston nevoja për studime të mëtejshme për të analizuar efektet e plotësimit të vitaminës B12. Terapia në kohë e B12 është e rëndësishme në disa raste për të parandaluar neuropatinë e pakthyeshme.

Acidi folik B9

Acidi folik i përket grupit të vitaminave B, e njohur më mirë si vitamina B9, zakonisht gjendet në perime. Konsiderohet thelbësor në parandalimin e keqformimeve kongjenitale, veçanërisht keqformimeve të tubit nervor që shfaqen në fazën e hershme embrionale të zhvillimit të fetusit tek gratë. Acidi folik është thelbësor për sintezën e acidit nukleik, metabolizmin e aminoacideve dhe vendimtar për ndarjen e duhur të qelizave. Doza e rekomanduar ditore është 110 deri në 320 mikrogramë/ditë për foshnjat dhe adoleshentët. Ushqimi joadekuat është shkaku më i zakonshëm i mungesës së acidit folik.

Por mund të ketë mungesë edhe gjatë përdorimit të barnave të caktuara (barbituratet, estroprogestinat), konsumimit të shpeshtë të alkoolit, sëmundjet me malabsorbim ose mutacione gjenetike për metabolizmin e acidit folik. Për shkak të efektit të tij në prodhimin e qelizave të kuqe të gjakut, rekomandohet në terapinë e hemoglobinopatisë së anemisë drapërocitare (SCD). Acidi folik është thelbësor për hematopoiezën dhe rritjen dhe zhvillimin e fetusit. Shoqata Evropiane dhe Komiteti për Gastroenterologjinë Pediatrike, Hepatologjinë dhe Ushqyerjen (ESPGHAN) rekomandojnë një dozë ditore prej 35-100 mg/kg tek foshnjat e lindura para kohe. Foshnjat e lindura para kohe që ushqehen me gji mbrohen nga mungesa e acidit folik në 2 muajt e parë të jetës.

Ndërsa foshnjat që ushqehen me qumësht me formulë mund të jenë në rrezik të mungesës së folatit. Qasja moderne e plotësimit të acidit folik tek nënat në laktacion dhe formulat moderne të qumështit ndryshojnë ndjeshëm rrezikun e mungesës së folatit, por zëvendësimi i acidit folik mbetet rekomandimi për të parandaluar aneminë tek foshnjat e lindura para kohe.
Hulumtimet e fundit shqyrtojnë efektin e acidit folik në inflamacionin alergjik dhe korrelacionin e tij me shfaqjen dhe përsëritjen e simptomave.

Rekomandimi i Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH) për parandalimin e defekteve të tubit nervor tek gratë shtatzëna është marrja e rregullt ditore prej 400 mikrogramësh acid folik, që nga përpjekja e parë për të mbetur shtatzënë deri në javën e 12-të të shtatzënisë.

Së fundi, mungesa e udhëzimeve për përdorimin e vitaminave në pediatri vjen si pasojë e mungesës së studimeve, por edhe për faktin se vitaminat përdoren edhe për parandalimin e sëmundjeve dhe gjendjeve, si dhe për qëllime terapeutike. Për këtë arsye rritet nevoja për konsultim shtesë me mjekun pediatër për dozimin dhe aplikimin e saktë të vitaminave në mënyrë që të përmirësohet shëndeti i fëmijëve.

Në Spitalin klinik Zhan Mitrev, në dispozicionin tuaj është pediatria jonë Dr. Katerina Vasileva-Dimovska. Për të rezervuar terminin për fëmijën tuaj, telefononi qendrën tonë të kontakteve në 02/3091-484.