Tetori është muaji kushtuar rëndësisë së shëndetit fizik, seksual, riprodhues dhe mendor të grave

Tetor 10,2020

Shtatzënia, vetëkontrolli i gjirit, menopauza dhe sëbashku me të edhe osteoporoza, parandalimi i kancerit të qafës së mitrës, infertiliteti, janë vetëm disa nga temat e përfshira në frazën “shëndeti i grave”. Por të flasësh për shëndetin e grave është shumë më tepër sesa përcaktimi i një shtatzënie me rrezik apo pa rrezik të lartë, infertiliteti, kanceri i gjirit, nevoja urgjente për kryerjen e mastektomisë, histerektomisë, etj.

Shëndeti i grave është më shumë se kaq jo për shkak të “korrektësive politike” të supozuara (si infertiliteti) për nevojat e publikut, por sepse as shëndeti dhe as gratë nuk janë terma homogjenë jashtë diskursit biologjik, për shkak të natyrës funksionale të shëndetit. Kjo është e nevojshme të theksohet sepse Tetori i kushtohet shëndetit të grave dhe kërkon nga ne mendim që e mbulon, por gjithashtu që e tejkalon gamën e shembujve në lidhje me sistemin riprodhues të femrave.

Përkatësisht, është mjaft domethënëse dhe e nevojshme të flasim për sfidat që prekin ekskluzivisht gratë në periudha të ndryshme të jetës, kontekste (punë, shtëpi, udhëtime), faza dhe kultura (politika që ekzistojnë për të mbrojtur kategoritë e prekshme, traditën dhe stereotipet, vlerat e familjes etj.), por shëndeti i tyre padyshim që e tejkalon spektrin e sipërpërmendur thjesht duke pyetur në çfarë konteksti, me çfarë dinamike familjare dhe shoqërore, ose me çfarë kapaciteti shoqëror dhe personal e gjejmë gruan.

Shëndeti është mbi të gjitha një përvojë, ose më saktë, një përvojë kuptimplotë. Pikërisht ajo përvojë sot standardizohet fuqishëm si një shtet ku shëndeti përcaktohet pozitivisht (jo vetëm si mungesë e sëmundjes por edhe si mirëqenie) dhe në mënyrë holistike ose shumëdimensionale (si një mirëqenie e plotë që përfshin domosdoshmërisht më shumë parametra përmes dimensioneve të shëndetit fizik, mendor, shoqëror). Ky ndryshim në kuptimin e termit “shëndetësi” ka rrënjë shumë specifike, kohore-historike dhe politike, të cilat këtu nuk kemi vend për t’i përmendur (për konceptin ‘grua’ gjithmonë heshtet dhe mbetet sekret), por është një benefit vetëdija e theksuar për rëndësinë e personalitetit dhe proceset emocionale-motivuese në dinamikën shëndetësore të secilit individ, mbështetjen sociale, identitetin kulturor, kontekstin dhe sfidat sociale që shpesh e kushtëzojnë pasqyrën klinike në kategoritë “të shëndetshëm / të sëmurë”.

Kultura e sotme pothuajse narciste e cila gjendet kudo, tenton të krijoj norma dhe të normalizojë një lloj përsosjeje të matshme dhe publike të individëve të palidhur ose gjithnjë dhe më pak të lidhur. Normat janë në fakt një fenomen grupor, që ka një funksion të fuqishëm rregullator jo vetëm në sjelljen e individit, por edhe në dinamikën e shfaqjes, zhvillimit dhe prognozës së problemeve shëndetësore. Për fat të mirë, njeriu nuk pushon së qeni një komunitet thjesht sepse jeton në një klimë të tillë shoqërore, por është e nevojshme të dallojmë ‘barishten nga kokrra’: barishtja e përsosmërisë sterile të kokrrës apo farës së dashurisë krijuese për tjetrin si virtyti më i madh. Nëse jemi madje pak të përsosur, atëherë kjo është për shkak të tjetrit përmes mundësisë së dhurimit të virtyteve tona dhe mirënjohjes.

Dhurimi dhe falënderimi, kur të dyja janë shprehje e domethënësit më themelor njerëzor, vullneti i lirë është në fakt plotësuesi i gruas ose burrit të shëndetshëm (edhe atëherë kur njëri ose tjeri shpesh frikësohet ose humbet kontrollin). Si do të flisnit për njërën pa tjetrën? Prandaj, pa marrë parasysh se sa na imponohen në frymën e ideologjisë (neo) liberale, ditëve apo muajve të shumtë kushtuar temave të ndryshme, ne jemi të detyruar të mendojmë për ta, nisur nga perspektiva e asaj që na lidh jo vetëm përsa i përket gjinisë, kulturës, kombësisë, etj., por si individë: shëndeti si vetë-dhënie është hapësira e vërtetë dhe e lirë, ku veprimet tona në fakt na fisnikërojnë.

Ekzistojnë shembuj të shumtë që mbështesin këtë pretendim: nga ata më të rrezikshmet (shpëtimi i jetës së një personi të huaji, prindi që dhuron njërën veshkë për jetën e fëmijës së tyre), deri tek ata më pak të rrezikshmet por jo më pak të rëndësishme (mosgjykimi, fjalë e butë, këndimi i këngëve të gjumit për fëmijët në çdo kohë, ose një shtrëngim duarsh që flet më shumë se çdo fjalë).

Muaji kushtuar shëndetit të grave le të jetë një kujtesë e asaj që jeta në të vërtetë na demostron: duke kërkuar, ne humbasim lirinë, dhe bashkë me të dashurinë dhe gëzimin. Duke dhënë apo dhuruar, ne e gjejmë atë dhe përmes saj rritemi në mënyrë krijuese edhe atëherë kur vuajmë për shkak të humbjeve ose sëmundjeve të papritura të cilat mund të shfaqen tek ne apo tek personat tanë të dashur.

Duke mos harruar që pavarësisht jetëgjatësisë, sëmundjet kardiovaskulare janë shkaku kryesor i vdekjes tek gratë, depresioni unipolar prek gratë dy herë më shpesh në krahasim me burrat, gratë punonjëse të shëndetësisë përbëjnë 70% të fuqisë punëtore globale dhe gjysma e kontributit të tyre jepet në formën e kujdesit pa pagesë ose që 1 në 3 gra në të gjithë botën përjetojnë dhunë fizike ose seksuale, një fakt që sigurisht ka një efekt të thellë në shëndetin fizik, seksual, riprodhues dhe mendor të një gruaje. Dhe faktet, si veprat, flasin gjithmonë më shumë se fjalët.

Asst. prof. Kristina Egumenovska
Psikologe-psikoterapiste