Загаден воздух и последици

ноември 24, 2023

Загадувањето на воздухот е контаминација на внатрешната или надворешната средина предизвикана од кој било хемиски, физички или биолошки агенс што ги менува природните карактеристики на атмосферата.

Уредите на цврсти горива за греење во домаќинствата, моторните возила, индустриските капацитети и шумските пожари се вообичаени извори на загадување на воздухот. Загадувачите кои се загрижувачки за јавното здравје вклучуваат: честички, јаглерод моноксид, озон, азот диоксид и сулфур диоксид. Загадувањето на воздухот на отворено, но и внатре, предизвикува респираторни и други болести кои се важни извори на морбидитет и морталитет.

Податоците од СЗО покажуваат дека глобално речиси целото население (99%) дише воздух што ги надминува ограничувањата на упатствата на СЗО и содржи високи нивоа на загадувачи, а земјите со низок и среден приход страдаат од најголема изложеност.

Квалитетот на воздухот е тесно поврзан со климата и екосистемите на планетата земја на глобално ниво. Многу од двигателите на загадувањето на воздухот (т.е. согорувањето на фосилните горива) се исто така извори на емисии на стакленички гасови. Според тоа, политиките за намалување на загаденоста на воздухот нудат успешни стратегии во поглед на климата и здравјето, со цел намалување на товарот од болестите кои се предизвикани од загадувањето на воздухот. Секако овие стратегии придонесуваат за поскоро и подолгорочно ублажување на климатските промени.
Од смогот кој надвиснува над градовите до чадот во домовите, загадувањето на воздухот претставува голема закана за здравјето и климата.

Загадувањето на амбиенталниот (надворешниот) воздух, како во градовите така и во руралните области, резултира со ситни честички кои предизвикуваат со мозочни удари, срцеви заболувања, рак на белите дробови, акутни и хронични респираторни заболувања.
Дополнително, околу 2,4 милијарди луѓе се изложени на опасни нивоа на загадување на воздухот во домаќинствата, бидејќи користат загадувачки отворени огнови или шпорети за греење/готвење во кои горат биомаса (дрва и отпадоци) и јаглен.

Комбинираните ефекти од загадувањето на амбиенталниот воздух и загадувањето на воздухот во домаќинствата се поврзани со 7 милиони предвремени смртни случаи годишно.

Изворите на загадување на воздухот се повеќекратни и специфични за конкретно окружување. Главните извори на загадување на отворено ги вклучуваат: станбената енергија за готвење и греење, возилата, производството на електрична енергија, земјоделството/согорувањето на отпадот и индустријата. Политиките и инвестициите кои поддржуваат одржливо користење на земјиштето, почиста енергија и транспорт на домаќинствата, енергетски ефикасните станови, производството на електрична енергија, индустријата и подобро управување со комуналниот отпад можат ефикасно да ги намалат клучните извори на загадување на амбиенталниот воздух.

Активности на СЗО за спрвување со загадувањето

СЗО промовира интервенции и иницијативи за здрави секторски политики (вклучувајќи ги енергијата, транспортот, домувањето, урбаниот развој и електрификацијата на здравствените установи). Исто така работи на адресирање на клучните ризици по здравјето од загадувањето на воздухот во затворени простории и на отворено. Сето ова со стремеж кон поголем придонес во постигнување на заеднички здравствени придобивки од климските услови и промена на политиките за ублажување.

СЗО обезбедува техничка поддршка на земјите-членки на СЗО во развојот на нормативни насоки, алатки и обезбедување на авторитативни совети за здравствени прашања поврзани со загадувањето на воздухот и неговите извори.

СЗО ги следи и известува за глобалните трендови и промените во здравствените резултати поврзани со активностите преземени за справување со загадувањето на воздухот на национално, регионално и глобално ниво.

СЗО, исто така, има развиено и имплементирано стратегија за подигање на свеста за ризикот од загадување на воздухот, како и достапни решенија што може да се имплементираат за да се ублажат ризиците од изложеност на загаден воздух. Преку дигитален пристап и партнерства, СЗО помогна да се збогати вредносниот предлог за справување со загадувањето на воздухот за министерствата за здравство и животна средина, градските власти и другите засегнати страни од секторите со значителни емисии.