Новости

За прв пат во Македонија и единствено во лабораторијата за генетика и персонализирана медицина во Жан Митрев Клиника, се воведе преимплантационен генетски скрининг (PGS – preimplantation genetic screening) за хромозомски абнормалности на ембрионите култивирани при in vitro оплодување во рана фаза.

М-р Марија Ѓорѓиевска и Д-р Горан Кунгуловски нѐ запознаваат подетално со оваа анализа и бенефитите од нејзината примена.

Се работи за тест со кој може да се детектираат намален/зголемен број на хромозоми (анеуплоидии), како и присуство на поголеми делеции/дупликации. Резултатите од овој скрининг овозможуваат да се направи приоритизација на ембрионите, односно стручниот тим од гинеколози, in vitro специјалисти и ембриолози да донесе одлука за тоа кој ембрион е најдобар за трансфер. Со други зборови, се овозможува попрецизен пристап во in vitro оплодувањето со што се зголемуваат шансите за успешна бременост. Овој тест е соодветен за ембриони добиени со Intracytoplasmic Sperm Injection (ICSI) методот.

Како функционира овој тест?

Со преимплантационото генетско тестирање се прави скрининг за специфични хромозомски абнормалности преку анализа на ембрионален примерок. Земањето на ембрионалниот примерок треба да е изведено од добро обучени ембриолози во лабораторија за in vitro фертилизација. Самиот процес на земање примерок од ембрионот може да е инвазивен или неинвазивен, а примероците и од двете постапки на земање се соодветни за анализа во нашата лабораторија:

• При неинвазивната постапка материјал за анализа е самиот медиум во кој се култивира ембрионот. Во овој медиум се наоѓа слободна DNA (cell free DNA) која потекнува од трофоектодермот и/или внатрешната клеточна маса на самиот ембрион. Овој начин на земање примерок е неинвазивен и воопшто не го загрозува интегритетот на самиот ембрион. Еден недостаток на оваа постапка е оскудното количество на DNA за анализа, што во некои случаи може да резултира со неконклузивни резултати.
• При инвазивната постапка материјал за анaлиза се една или неколку клетки од ембрионот, кои се земаат по пат на негова биопсија во 3тиот или 5тиот ден од неговиот развој. Оваа постапка на земање примерок е инванзивна и при нејзиното практикување постои одреден процент на ризик за прекин на развојот на ембрионот по извршена биопсија (обично овој ризик е 1-5%, но зависи и од in vitro лабораторијата). Со оваа постапка обично се добива доволно количество на DNA за анализа на ембрионот, меѓутоа еден недостаток е самата инвазивност на процедурата.

Понатаму, од материјалот на ембрионот се изолира DNA која се умножува (амплифицира), а потоа се секвенционира со методот на масивно паралелно секвенционирање со ниска покриеност. Со биоинформатичка анализа на податоците добиени од секвенционирање се добива податок за тоа дали во примерокот има нормален број на хромозоми или пак се детектираат некои хромозомски анеуплоидии (зголемен или намален број на хромозоми). Покрај анеуплоидиите, со овој тест се детектираат и делеции/дупликации поголеми од 8Mb (мегабази). Во одредени случаи каде има индикација за хромозомски промени помали од 8Mb се прави последователна и соодветна анaлиза на конкретните региони од интерес, со која може да се детектираат и помали промени, односно промени и од над 2,5Mb.

Зошто преимплантационен генетски скрининг најчесто се препорачува за парови кои имаат утврдени хромозомски дефекти или неправилен кариотип?

Кај парови кои имаат потешкотии во остварување на бременост и добивање на здраво потомство, често се утврдува присуство на хромозомска абнормалност, како на пример балансирана транслокација. Овие хромозомски промени најчесто не водат до нарушено здравје на индивидуата која ги носи, но при несоодветно делење на хромозомите во гаметите (јајце клетки или сперматозоиди) може да настане пренесување на небалансиран хромозомски материјал. Притоа, при зачнување може да се пренесе хромозом кој има дуплиран сегмент или сегмент кој недостасува, што може да резултира со неуспешна имплантација, спонтан абортус или пак раѓање на дете со хромозомска болест.

In vitro оплодувањето и преимплантациониот генетски скрининг се честа опција која се препорачува за овие парови и се користи како еден вид „третман“ за добивање на здраво потомство. Анализата на генетскиот материјал од ембрионите добиени со постапката на in vitro оплодување овозможува да се одреди кои од ембрионите имаат хромозомска абнормалност, а кои се соодветни за трансфер во матката на мајката. На овој начин се минимизира неуспешен трансфер на ембриони за кои не се очекува да резултираат со целосна бременост и раѓање на здраво дете.

За кои други парови овој тест е корисен?

Најновите истражувања укажуваат дека голем број на ембриони добиени со in vitro оплодување се всушност анеуплоидични (60-90%), што се смета и како причина за големиот број на неуспешни трансфери или спонтани абортуси при овој процес. Поради тоа, преимплантационото генетско тестирање е корисно за секој пар кој оди низ процесот на in vitro оплодување. Тоа значи дека покрај паровите кои имаат дефиниран хромозомски дефект, овој тест се препорачува и за:

• парови со нормални кариотипови кои имаат повторувачки спонтани абортуси
• парови со повторувачки неуспех за имплантација
• парови каде мајката има напредната возраст или таткото има тежок машки фактор.

Дали со овој тест може да се откријат генски промени кои се одговорни за наследни болести во фамилијата?

Најчеста причина за наследни болести се промени во неколку или само една буква од генетскиотт код на една индивидуа. Ваквите промени се премногу мали (т.н. точкасти) и методот кој се користи за детекција на големи хромозомски абнормалности (масивно паралелно секвенционирање со ниска покриеност) е несоодветен за анализа на ситни региони од геномот. Сепак постојат други методи кои може да се користат по збогатување на изолираната ембрионална DNA и да се добие податок за конкретен генски дефект кој е познат во фамилијата. За оваа анализа да биде успешна, потребно е најпрво да се знае кој е точниот генски дефект одговорен за болеста во фамилијата и да се дизајнираат соодветни т.н. „проби“ за него. Поради тоа, оние парови кои имаат одредена наследна болест потребно е да се обратат во нашата лабораторија, по што ние ќе го разгледаме случајот и соодветно ќе ги упатиме во нивните можности.

Инаку, во нашата лабораторија моментално се работи на развој на метод за детекција на точкасти промени и тоа во ембрионален материјал добиен од неинвазивен начин на земање на примерок, па се надеваме дека во иднина ќе зборуваме и за тоа.

За повеќе информации пишете ни e-mail на genetskalab@zmc.mk или пак јавете ни се на +389 70 285 751.

Извор: Femina.mk