Новости

Според податоците на Американското здружение за мозочен удар, на секои четири секунди по еден човек доживува мозочен удар, а секоја 40 минута едно лице починува од истата причина. Бројките се застрашувачки, што всушност претставува мозочниот удар и кои се причините кои доведуваат до негова појава?

Мозочниот удар е состојба на акутна исхемија на централниот нервен систем, која настанува поради прекин или редукција на интрацеребралната циркулација. Ова се должи на тромбоза, емболија или спазам или крварње на артерискиот крвен сад, кој во крајна мерка доведува до намалување на циркулацијата на одредена регија во зависност од подрачјето на васкуларизацијата и како резултат на тоа оштетување на мозочното ткиво.

Дефицитот на крвоснабдувањето доведува до намалување на кислородот или другите нутриенти во мозокот и води кон изумирање на мозочните клетки. Мозочната циркулација исто така може да биде засегната како резултат на руптурирана (пукната) артерија на мозокот.
Некои луѓе може да имаат само привремена исхемија на мозочната циркулација и состојба која се нарекува транзиторна исхемична атака (ТИА), која за среќа не доведува до трајни невролошки оштетувања.

Деведесет проценти (90%) од ударите се случуваат поради згрутчување на крвта, исхемични мозочни удари, настанати поради постоење на тромб во одреден дел од мозокот кој предизвикува изумирање на мозочното ткиво кое не може да преживее без кислород.

Како навреме да препознаеме мозочен удар имајќи предвид дека секоја секунда е важна во обид за намалување на оштетувачките ефекти на ударот? Каква е симптоматологијата, знаците кои треба да не упатат на барање итна лекарска помош?

Знаци и симптоми се следниве:

• Отежнат говор и отежната перцепција на околината, конфузност или сензорна афазија.
• Парализа или слабост на лицето, рацете или нозете. Ова често се случува само на едната страна од телото, а може да предизвика и асиметрија на усните.
• Проблеми со видот на едното или обете очи, редуциран вид или темни точки на едно или обете очи или двојно гледање.
• Главоболка – нагла силна главоболка која често се надополнува со повраќање, вртоглавица или пореметена свест.
• Отежнато одење – атаксија, губиток на координација или нагла слабост.
  

Кои се ризик факторите кои доведуваат до мозочен удар и кои се причините поради кои се повеќе млади луѓе страдаат од мозочен удар, истиот дури може да настане и во детската возраст?

Исхемичниот мозочен удар како најчест тип на мозочен удар, настанува поради внатрешни и надворешни фактори, модифицирачки и немодифицирачки коишто често се во комбинација.
Фамилијарната историја за мозочен удар, возраст од над 55 години, машкиот пол, предходната транзиторна исхемична атака (ТИА), некои хемоглобинопатии (српеста анемија), перзистентен форамен овале (ПФО), генетска мајорна тромбофилија – се немодифицирани фактори кои што индивидуата не може да ги смени, ниту суштински да им влијае. Затоа кај овие пациенти се потребни почести контроли како и избегнување на провокативни фактори или состојби или одредена терапија.

Модифицирачките фактори се: одржување на нормален крвен притисок под 130/80mm Hg, ниско ниво на холестерол во крвта, третман на кардиоваскуларните болести (перзистентен форамен овале, атријален септален дефект, митрална болест, aтријална фибрилација), контрола на периферната и каротидната болест или атеросклерозата, одржување на нормална телесна маса, прекин на пушењето, контрола на дијабетот, како и контрола на пациенти што имале подолга КОВИД инфекција.

Оваа се општи и специфични мерки кој треба да се спроведуваат кај пациенти што се во ризичната група. Тука не треба да се занемари и мигрената како предзнак за ТИА или мозочен удар и нејзината поврзаност со ПФО или интракранијална аневризма – најчеста причина за хеморагичен мозочен удар кај младите луѓе.

„Времето е мозок“ – зошто е битно да се интервенира во првите 2-3 часа по ударот и од што се состои третманот, терапијата на мозочен удар?

Должината на исхемијата, локализацијата на ударот како и присуството на колатерална циркулација се главни фактори за степенот и опсежноста на оштетувањето и понатамошниот инвалидитет. Доколу кај пациентот постои било кој од наведените симптоми потребно е да се побара лекарска помош. Во современата медицина постои синтагмата “time is brain”. Акутниот мозочен удар е акутна состојба која се третира во така наречените центри за мозочен удар при што од клучна важност е реперфузијата да се спроведе во првите 60-120 минути од почетокот на првите симптоми.

Во Англосаксонската литература постои акронимот кој значи брзо или ,,FAST,, (face, arms, speech, time). Пациентите се едуцирани и информирани за раните симптоми на мозочниот удар и со брз и содветен третман во центар за мозочен удар, можно е огромно намалување на степенот на инвалидитет. Центрите за мозочен удар всушност претставуваат специјализирани институции во кои што работат невролози, неврорадиолози, интервентни радиолози и кардиолози. Тие со медикаментозен третман – фибринолиза или механичка тромбектомија, тимски, и во зависност од степенот на невролошкиот дефицит (мерен согласно Глазгов кома скала) го третираат мозочниот удар, со што се намалува невролошкиот дефицит.

Предупредување за мозочен удар понекогаш доаѓа во форма на транзиторна исхемична атака (ТИА) која трае помалку од 24 часа и не остава последици. Зошто не смееме да го занемариме овој т.н. скриен мозочен удар, кој рецидивира во огромен број на случаи?

Транзиторната исхемична атака (ТИА) е привремен период на симптоми слични на оние на мозочниот удар која трае само неколку минути и не предизвикува трајно оштетување. Често се нарекува и мини строук (мини удар), ТИА е предупредувачки знак бидејки 30% од луѓето со ТИА ќе развијат мозочен удар во првата година од првиот настан. Таа е секогаш причина за понатамошно испитување со цел превенција од нов мозочен удар.

Свеста за превентивни прегледи кај нас е се уште на ниско ниво, а токму тие спасуваат животи. Кои се Вашите препораки за превенција на мозочен удар?

Основни услови за примарна превенција за настанок на мозочен удар се: скрининг на ризичната популација, одржување на хигиено-диететски режим, ран третман на атеросклерозата, превенција на атријалната фибрилација и нејзината терапија, воведување на протокол за третирање на транзиторната исхемична атака според возраста, влијание на модифицирачките фактори на живеење.

Терминот ,,cryptogenic stroke,, треба да се напушти бидејки доколку секој пациент се подвргне на протокол за дијагностика на мозочниот удар ќе добие соодветна дијагноза за етиологијата и истовремено ќе се превенира можноста за нов настан.

Генерално во детската и раната адолесцента возраст треба да се бараат причините за тромбофилијата, перзистентниот форамен овале како и интракранијалните аневризми.
Истото важи и за младите луѓе на возраст од 20 до 50 години. Кај оваа старосна група битно е да се зголеми нивото на здравствената култура со влијание на модифичирачките фактори како и скрининг кон атријалната фибрилација и слип апнеата.

По петтата деценија од животот, за да се намали ризикот за мозочен удар, треба да се зголемат напорите за превенција на атеросклерозата, каротидната болест, дијабетот и хипертензијата, валвуларните болести на срцето.
Матичните лекари, кардиолозите и невролозите од друга страна, не треба да застанат кај фактот дека пациентот по транзиторна исхемична атака или мозочен удар има речиси нормална нативна компјутерска томографија на мозокот бидејќи тоа не значи многу за прогнозата на тој пациент. Напротив кај истиот треба интензивно да се бараат причините и тие да се превенираат. Се разбира дека магнетната резонанца дава многу попрецизни податоци за типот и опсежноста на повредата на мозокот. Пациентот треба топично- целно да се подвргне под протокол за дијагностицирање, пред да се постави било каква претпоставка или дијагноза.

Во суштина, превентивната медицина е најекономична, бидејќи таа спречува појава или рецидив на мозочниот удар или транзиторната исхемична атака.

Доцна е кога ќе настапат последиците т.е инвалидитетот, тоа е катастрофална состојба како за фамилијата на пациентот, така и за целото општество.

Извор: Panacea.mk