Месец: м.г

Астма е хроничо опструктивно воспаление на дишните патишта кое предизвикува проблеми при дишењето. Се карактеризира со непримерно силен имунолоши одговор и хронично воспаление на белите дробови. Болеста се јавува во епизоди, т.е. акутните влошувања на болеста се менуваат со периоди во кои нема симптоми на астма.

До астматични напади доаѓа и при влошување на воспалението, вообичаено поради тоа што во непосредната околина е присутен некаков иритирачки или провокативен фактор.

Во раната детска возраст често се сретнуваат болести кои во клиничката слика манифестираат опструктивен респираторен синдром (ОРС) т.е кашлица, свиркање, гушење во горните дишни патишта и тешко дишење.
Причините кои доведуваат до оваа болест се внатрешни (ендогени) и надворешни (егзогени).

Внатрешни фактори е атописка конституција, како и наследната склоност кон алергична реакција. Ако детето нема контакт со надворешниот фактор (алерген) иако има атопија нема да развива болест.

Астмата е водечка причина за посета на одделенијата за итна медицинска помош, за хоспитализации и отсаство од училиште. За жал, детската астма не може трајно да се излечи и симптомите можат да продолжат во адултната возраст. Со правилен третман, родителот може да ги намали тегобите кај детето, симптомите да бидат под контрола и со тоа да се спречи оштетувањето на   белите дробови кои се во  развој.

Симптоми

Вообичаени знаци и симптоми кај детската астма се:

• Честа кашлица, која се влошува кога детето има вирусна инфекција, се појавува додека детето спие или е предизвикана со напор или ладен воздух
• Свиркање во градите или отежнато дишење кога детето е надвор
• Скратен здив
• Болка или стегање во градите

Детската астма исто така може да предизвика:

• Проблем со спиењето поради недостаток на здив, кашлица или отежнато дишење
• Епизоди на кашлица или отежнато дишење што се влошуваат при настинка или грип
• Продолжено оздравување при бронхитис после респираторна инфекција
• Проблеми со дишењето што го спречува играњето или спортувањето
• Замор, што може да биде резултат на неквалитетен сон.

Знаците и симптомите на астма варираат од дете до дете и со текот на времето може да се влошат или подобрат. Детето  може да има само една индикација, како што е надразнителна кашлица или стегање во градите. Може да биде тешко да се каже дали симптомите се предизвикани од астма или некоја друга состојба. Периодично или долготрајно отежнато дишење и други симптоми слични на астма, може да бидат предизвикани од бронхитис во склоп на инфекција или друг респираторен проблем.

Фактори на ризик и причини за појава на астма

Причините за детска астма не се целосно познати. Некои фактори за кои се смета дека се вклучени се:

• Наследна склоност за развој на алергии
• Претходни алергиски реакции, вклучувајќи реакции на кожата, алергии на храна или поленска треска (алергиски ринитис)
• Семејна историја за астма или алергии
• Некои видови на инфекции на дишните патишта во многу рана возраст
• Изложеност на чад од тутун, вклучително и пред раѓањето
• Живеење во област со големо загадување
• Дебелина
• Респираторни состојби, како хроничнo течење на носот или затнат нос (ринитис), воспалени синуси (синузитис) или пневмонија
• Киселина (гастроезофагеална рефлуксна болест или ГЕРД).

Зголемената чувствителност на имунолошкиот систем предизвикува белите дробови и дишните патишта да реагираат со едем и зголемено создавање на секрет, кога се изложени на одредени дразби. Реакцијата на активирањето може да се одложи, што го отежнува идентификувањето на причинителот.

Предизвикувачите варираат од дете до дете и може да вклучуваат:

• Вирусни инфекции како што е обичната настинка
• Изложеност на загадувачи на воздухот, како чад од тутун
• Алергии на грини од прашина, влакна од домашни миленичиња, полен или мувла
• Физичка активност
• Временски промени или студен воздух

Понекогаш, симптомите на астма се појавуваат без очигледни предизвикувачи.

Третман

Првичниот третман зависи од видот на астмата кај детето. Целта на третманот на астмата е да се задржат симптомите под контрола, зависно дали детето има:

• Појава на минимални симптоми или знаци на астма
• Oграничувања на физички активности или спортување
• Минимална употреба на кусоделувачки бронходилататори, како што е албутерол (ProAir HFA, Ventolin HFA, други)
• Малку или никакви несакани ефекти од лековите.

Лекувањето на астма вклучува и спречување на симптоми и лекување на напад на астма. Вистинскиот лек за детето зависи од многу работи, вклучително и возраста, симптомите, тригерите на астмата и од она што се чини дека делува најдобро за да се задржи астмата под контрола.

За деца помали од 3 години, кои имаат благи симптоми на астма, лекарот може да употреби пристап со опсервација на состојбата на детето. Ова е затоа што долгорочните ефекти на лековите за астма кај новороденчињата и малите деца не се јасни. Меѓутоа, ако новороденче или дете има чести или сериозни епизоди на отежнато дишење, може да се препише лек за да види дали ги намалува симптомите.

Прим. д-р Соња Петровска
Специјалист по педијатрија

Менопаузата претставува состојба на отсуство на менструација во текот на 12 последователни месеци. Како со стареењто се намалува нивото на естрогени кај жените, се зголемуваат ризиците за појава на остеопороза, кардиоваскуларни заболувања и когнитивен пад.
Почетокот на менопаузата е индивидуален. Најчесто настапува меѓу 45 и 55-годишна возраст, но има и жени кои влегуваат во менопауза во 30-тите или 60-тите години од животот. Се смета дека просечната возраст на која жените стапуваат во менопауза е 51 година.

Иако 70 до 80% од жените во менопауза забележуваат топли бранови и ноќни препотувања (вазомоторни симптоми), вознемиреност или студ што трае за 1 до 5 минути (или некоја комбинација од нив), само 25% бараат лекарска помош.

Во периодот на менопауза јајчниците лачат естрогени, но има недостиг на прогестерон – хормони кои го регулираат нормалниот менструален циклус и плодноста. Во овој период ризиците за остеопороза се зголемуваат, како и за кардиоваскуларни заболувања и когнитивен пад, затоа жените во менопауза мора да внимаваат и на здравјето на кардиоваскуларниот систем и да почнат со редовни кардиолошки прегледи за да спречаат посериозни компликации.

Симптоми кои укажуваат на почеток на менопауза:

• Нередовен циклус

Нередовниот циклус е првиот и највообичаен симптом на менопауза. Тој е резултат од нестабилноста на хормоните на вашето тело кои работат до крајот на вашата плодност.

• Топли валунзи

Топли, а понекогаш и ладни валунзи се случуваат ненадејно и предизвикуваат црвенило во лицето. Сето тоа се случува заради падот на естрогенот.

• Непријатност при спиењето

Жените кои минуваат низ менопауза можат да страдаат од несоница затоа што не можат да спијат од брановите на жештина. Освен снабдувањето на телото со естроген, во периодот на менопауза опаѓа и снабдувањето на прогестерон.

• Вагинална сувост

Заради намаленото производство на естроген, кој е одговорен за одржување на влажноста на вагината, ткивото почнува да се суши и станува помалку еластично.

• Напнатост и депресија

Чувството на напнатост, изиритираност и депресија можат да ја совладаат жената која минува низ менопауза. Вознемиреност и губење на емоционалната стабилност се вообичаени симптоми, како и нападите на паника и физичките знаци, како забрзано биење на срцето и отежнато дишење.

• Болки во екстремитетите

Заради хормоналната неурамнотеженост екстремитетите почнуваат полека да отекуваат и да болат. Меѓутоа, доколку е болката се зачестена и понеподнослива, треба да се оди на лекар.

• Хормонална неурамнотеженост

Чест симптом на влегувањето во менопауза е и постоењето на хормонална неурамнотеженост која се гледа и во промените во растењето на косата. Заради намаленото производство на естроген може да дојде и до проретчување или до губење на косата.

Вазомоторни симптоми, распространети кај перименопаузални и  менопаузални жени, се поврзани со намален квалитет на спиење, потешкотии во концентрацијата, раздразливост, намален квалитет на живот, послаб здравствен статус и губење на цвстината на коските.

Исто така менопаузата може да се поврзе и со зголемен ризик од кардиоваскуларни заболувања и когнитивни промени.

Генитоуринарен синдром на менопауза, со промени во мочниот меур, вулвата и вагината, постои кај скоро половина од жените во постменопауза. Симптомите вклучуваат вагинална сувост, жежење, иритација, сувост, диспареунија (болен секс), уринарни тегоби како  итност и фреквенција, дизурија и повторливи инфекции на уринарниот тракт. Ова во значајна мерка влијае на интимните односи и воопшто на квалитетот на животот.

Менопаузалната хормонска терапија обезбедува олеснување на вазомоторната симптоматологија (топлотни бранови, ноќни потења, лош сон и т.н.) ја намалува остеопоозта и ризикот од фрактури и (администрирано локално) се санира генитоуринарниот синдром на менопаузата.

Особено е полезно жените да се информираат што точно ги очекува во менопаузата, како и за различните опции кои им стојат на располагање во случај да им биде потребна помош за полесно поднесување на симптомите и евентуалните последици.

Кои се првите симптоми на COVID-19?

Новата инфекција од корона вирусот може да предизвика, меѓу другото, покачена температура, кашлица и болки во мускулите. Овие симптоми  можат да се јават и кај други вирусни инфекции кои се карактеристични за овој есенски период.

На што треба да се внимава

Една од задачите на родителите, со оглед на започнувањето  на училишните активности, е да им ја мерат температурата на своите деца наутро пред да ги однесат на училиште/градинка.

Ова е многу важно затоа што  ако имаат  температура над 37,5 ° C – децата не треба да влезат во училницата/градинката и ќе мора да останат дома. Всушност, еден од првите знаци за аларм е покачената  температура, а дете кое има температура може да има COVID-19.

Симптомите може да се појават од 2 до 14 дена по контакт со лице  кое е инфицирано. Тие можат да се манифестираат со температура повисока од 37,5 ° C или со најмалку еден од следниве симптоми: кашлица, температура со треска, болки во  мускулите, главоболка, жарење во грлото. Други поретки симптоми се  гастроинтестиналните симптоми како гадење, повраќање или дијареја. Некои пациенти имаат  губиток на вкус или на мирис (децата не можат да го соопштат оваа чувство). Во секој случај, температура над 37,5 ° C, што не паѓа со антипиретици, е првиот алармантен знак, по ова се јавува кашлицата обично сува упорна и без катар.

Најраните симптоми на новиот коронавирус се многу слични на оние на сезонскиот грип. Кашлица, треска и болки во телото се присутни кај сите болести предизвикани од различни респираторни вируси. Меѓу другото, во периодот на сезонски грип, заразата е многу честа  во училиштето/градинките, особено кај најмалите, затоа што децата се наоѓаат заедно во иста просторија доста време.

Општо,  кај грипот се јавува наеднаш покачена  температура над 38 ° придружена со барем еден општ симптом (малаксаност и замор, главоболка и болки во мускулите) и најмалку еден респираторен симптом (кашлица, воспалено грло и отежнато дишење). Во суштина, невозможно е да се разликуваат симптомите на COVID-19 од симптомите на грип.

Единствениот начин да се добие одредена дијагноза на COVID-19 е да се реализира брис.

Како да се однесуваме во случај на сомнителни контакти

Ако постои сомнеж дека детето реализирало близок контакт со потврден или веројатен случај на COVID-19 во претходните  14 дена од појавата на првите симптоми, важно е да се остане дома и задолжително  да се  контактира педијатар, кој ќе ги идентификува симптомите и доколку е потребно ке  реализира потребни тестови (брис од назофаринксот). Од суштинско значење е да се следи мрежата на контакти: соученици, наставници, секој со кого детето стапило во контакт.

Под веројатен случај мислиме:

• лице кое живее во истиот дом на некој заразен со COVID-19
• лице кое имало контакт директен физички со некој заразен со COVID-19
• лице кое имало контакт директен незаштитен со секрет од случај на COVID-19
• лице кое имало контакт директно (лице в лице) со случај на COVID-19, на растојание помало од 1-2 метри и трае повеќе од 15 минути, без маска
• лице кое било во затворена средина (на пример, училница, сала за состаноци, болничка чекална) со случај на COVID-19 најмалку 15 минути, на растојание помало од 1-2 метри без маска.

Што да прават родителите ако детето е позитивно?

Со започнување на престој  училиште/градинка , може се случи детето  да има  позитивен тест за новиот коронавирус. Ако се случи ова да не се паничи, и  важно е  да се знае времетраењето и карактеристиките  на болеста КОВИД-19.

Оваа болест кај децата обично трае кратко. Ова произлегува од досегашните  искуства со оваа инфекција како и фактот дека кај многу деца инфекцијата не предизвикала никакви симптоми (асимптоматска е ), но и кога предизвикува болест, симптомите се обично благи или умерени како настинка,кашлица и лесно покачена  температура. Доколку се присутни, симптомите имаат тенденција да исчезнат во рок од една недела до две: во просек, времетраењето на болеста е четири или пет дена.

Меѓутоа, многу често симптомите се потценуваат и ова доведува до одложување на дијагнозата. Сигурно, со почетокот на училиштето, децата ќе имаат епизоди на покачена температура  и кашлица: ќе биде тешко да се каже веднаш дали е COVID-19 или некоја друга инфекција поврзана со сезоната.

Важно е родителите да контактираат со педијатар, кој ќе ги идентификува симптомите и во зависност од нивната сериозност, ќе ги направи  потребните тестови, особено брис од назофаринксот. Во нашата болница имаме тестови за детекција на  најчестите вирусни инфекјции во  сезонава вклучувајки го и корона вирусот. Ако на детето се дијагностицира COVID-19 болест, би требало да  се проследат контактите  ретроградно за да се  прекине преносот. Откако детето ке биде  прегледано и реализиран  брис, лекарот ќе направи проценка  дали е потребна хоспитализација или детето може да се следи во домашни услови преку специјална платформа за следење на пациенто со COVID-19 инфекција  која нашата болница ја  има. Ако детето може да остане дома, потребни се 14 дена изолација за   да може безбедно да се врати на училиште без симптоми и со негативни брисеви.

Колку време  е потребно да се негативизира ?

Клиничко закрепнување кај децата е многу брзо, освен во ретки случаи. Треба, сепак, повеќе време детскиот организам да се ослободи од вирусот (т.н. вирусна екскреција). Во некои случаи вирусот предизвикува многу брз имунолошки одговор кој им овозможува на децата да се ослободат од вирусот брзо. Кај други деца, имунолошкиот систем не е способен да го препознае толку брзо вирусот и нивниот имун одговор не е толку ефикасен и брз и затоа има тенденција вирусот да опстојува во телото подолго време.

Што кога децата  се позитивни за новиот Коронавирус, но асимптоматски?

Постои можност  децата (но и возрасните) да се асимптоматски, односно заразени од вирусот, но без никакви симптоми, а со тоа може да ја пренесат болеста на други.

Ситуацијата станува комплицирана за училиштата/градинките, место каде што децата и младите треба да седат повеќе часови во затворен простор. Да се ​​има потенцијален извор на зараза во училницата и да не се биде способен да го идентификува, претставува ризик да се разболат сите ученици, иако оваа се ретки случаи, но не треба да се  игнорираат.

Што да се направи да се заштитиме?

Во моментов е невозможно да се откријат возрасните и асимптоматски деца, освен ако постојано се прави брис од назофаринкс.

Затоа е потребно да се обидеме да ја ограничиме инфекцијата кај децата и  во исто време да  им дозволиме да се вратат  на училиште   и на вообичаениотначин на  живеење и детски  игри колку што е можно побезбедно со придржување на препорачани мерки за заштита – држење дистанца, одржување хигиена на рацете, носење маски онаму каде е препорачано.

Прим. д-р Благица Манчева
Специјалист по педијатрија