Autor: Nertila Ivanovski

Gjatë gjithë jetës së saj gruaja mund të përballet me një sëmundje të organeve gjenitale, e cila do të duhet të vlerësohet, të diagnostikohet dhe të jepet një zgjidhje e përshtatshme, që mund të nënkuptojë edhe ndërhyrjen kirurgjikale. Disa nga gjendjet që mund të kërkojnë ndërhyrje kirurgjikale janë: cistet ovariane, fibromat ose miomat, si dhe polipet ose septumet e mitrës, gjakderdhja jonormale e mitrës, dhimbja e pelvisit (legenit) ose problemet me zbritjen e organeve gjenitale dhe rrjedhja e padëshiruar e urinës (inkontinenca urinare).

Për fat të mirë, sot, kirurgjia gjinekologjike minimalisht invazive është shpesh një opsion që zëvendëson kirurgjinë klasike. Pacientët largohen nga spitali ditën e operacionit ose te nesërmen me më pak dhimbje postoperative dhe një kthim më të shpejtë në aktivitetet e përditshme dhe jetën normale.

Çfarë është kirurgjia gjinekologjike minimalisht invazive?

Kirurgjia minimalisht invazive është një qasje kirurgjikale që përdor prerje të vogla në lëkurë. Megjithatë, kjo përfshin edhe procedurat pa asnjë prerje në lëkurë, atëherë kur e gjithë ndërhyrja kryhet në mënyrë vaginale duke përdorur mjete të specializuara (instrumente dhe një kamera) për të kryer vetë ndërhyrjen kirurgjikale. Ky lloj i kirurgjisë gjinekologjike përfshin procedurat e mëposhtme minimalisht invazive: kirurgji histeroskopike, laparoskopike dhe vaginale.

– Kirurgjia histeroskopike

Histeroskopia përdor një teleskop të vogël (histeroskop) për të vizualizuar hapësirën/zgavrën e mitrës përmes vaginës pa pasur nevojë për prerje me kohë minimale rikuperimi. Kryhet në rastet e gjakderdhjes jonormale, të parregullt dhe të rëndë nga mitra, siç është heqja e fibroideve që dalin në zgavrën e mitrës, polipeve, ngjitjeve intrauterine të pranishme nga procedurat e mëparshme dhe në zgjidhjen e anomalive kongjenitale të mitrës dhe vaginës në formën e septumeve (ndarjeve/barrierave).

A mund të përdoret procedura histeroskopike minimalisht invazive në vend të histerektomisë?

Sigurisht. Ekzistojnë disa gjendje që tani mund të trajtohen me kirurgji minimale invazive pa pasur nevojë për histerektomi. Çdo pacient, çdo problem është individual, prandaj konsultimi dhe zgjidhja duhet të përshtatet sipas nevojave, planeve të pacientes, duke hartuar një plan individual terapie.
Teknika histeroskopike, e quajtur edhe ablacion endometrial, është një trajtim për gjakderdhjen e rëndë menstruale që çon në anemi kronike tek pacientja. Me kryerjen e kësaj procedure minimalisht invasive, tek disa pacientë mund të shmanget nevoja për ndërhyrje të madhe kirurgjikale, siç është histerektomia.

– Kirurgjia laparoskopike

Trajtim efektiv që rezulton me qëndrim më të shkurtër në spital, më pak dhimbje, një periudhë më të shkurtër rikuperimi dhe kthim më të shpejtë në aktivitetet e përditshme.
Laparoskopia përdor një teleskop të vogël dhe instrumente të projektuara posaçërisht që vendosen në zgavrën/hapësirën e barkut përmes prerjeve të vogla në murin e barkut, ose ndonjëherë përmes vaginës pa prerje në lëkurën e barkut, për të vizualizuar organet e brendshme. Laparoskopi (kamera) është i lidhur me një video monitor, i cili i lejon kirurgut të vizualizojë anatominë dhe të kryejë ndërhyrje kirurgjikale komplekse me trauma minimale për pacientin.

Cilat probleme gjinekologjike mund të zgjidhen me laparoskopi?

Me përparimin e teknologjisë, gama e mundësive të kirurgjisë laparoskopike është në rritje. Kirurgjia laparoskopike mund të jetë e përshtatshme për vlerësimin dhe trajtimin e dhimbjes së pelvisit/legenit, endometriozës, cisteve ovariane, fibroideve të mitrës dhe shtatzënisë ektopike. Laparoskopia është gjithashtu një mënyrë e sigurt për mënjanimin e mitrës ose vezoreve.

– Kirurgji vaginale

Qasje minimalisht invazive pa prerje në lëkurë. Ka të gjitha avantazhet e rikuperimit që lidhen me kirurgjinë laparoskopike dhe histeroskopike. Përdoret më së shpeshti për problemet me statikën dhe prolapsin e organeve gjenitale femërore, ndërhyrjet në qafën e mitrës, si dhe në zgjidhjen e problemeve të stres inkontinencës urinare. Kohët e fundit, qasja vaginale përdoret gjithashtu në procedurat gjinekologjike laparoskopike, në vend që të bëhet përmes lëkurës së barkut.

Bëni rezervimin për ekzaminimin ose konsultimin tuaj me Dr. Irena Andonova, specialiste gjinekologe – obstetër, në telefon 02/3091-484, 070 383 270 ose në email në irena.andonova@zmc.mk

Ne jemi të përkushtuar për të ofruar kujdes gjithëpërfshirës për pacientët tanë, duke punuar së bashku për të gjetur një trajtim që i përshtatet më së miri gjendjes, nivelit të komoditetit dhe stilit të jetës tuaj.

Foshnja e porsalindur është simbol i një fillimi të ri – si fizik ashtu edhe emocional. Nuk është vetëm një “njeri i vogël”, por një person që tashmë mëson, ndjen dhe komunikon. Ardhja në jetë e foshnjës është periudhë e mrekullueshme e mbushur me përgjegjësi dhe dashuri – një kohë që kalon shpejt, por mbahet mend përgjithmonë.
28 ditët e para pas lindjes së foshnjës njihen si periudha neonatale. Është një kohë ndryshimesh të mëdha dhe të shpejta, një kohë kur çdo frymëmarrje, çdo lëvizje dhe çdo reagim i të porsalindurit ka një domethënie të rëndësishme.

Çfarë nënkupton periudha neonatale?

Kjo periudhë fillon me të qarën e parë – një shenjë se mushkëritë kanë filluar të punojnë. Në ato momente të para, trupi i foshnjës kalon nëpër ndryshime dramatike: nga mbështetja e nënës, pra funksioni i foshnjës nëpërmjet trupit të nënës, kalon në frymëmarrje të pavarur, ruajtjen e temperaturës së trupit, tretjen, sekretimin dhe përshtatjen e metabolizmit të përgjithshëm. Është një kohë përpjekjesh të mëdha fizike dhe fiziologjike, por edhe një kohë kur hidhen themelet për rritje dhe zhvillim të mëtejshëm.

Foshnja gjatë ditëve të para

Në pamje të parë, foshnja duket i përgjumur dhe i qetë, por organizmi i foshnjës nuk pushon. Ja çfarë i intereson më shumë prindërit:

• Pesha trupore: Gjatë ditëve të para, humbet 5–10% e peshës së lindjes, për shkak të humbjes së lëngjeve, verniksit, mekoniumit dhe përshtatjes me laktacionin, gjë që është normale. Pastaj gradualisht foshnja shton peshë.
• Lëkura: Mund të jetë e kuqërremtë, të ketë një shtresë të bardhë-gri (vernix) ose të ketë luspa të vogla – e gjithë kjo është brenda kufijve normalë.
• Lëvizjet: Reflekset janë një pjesë e rëndësishme e ekzaminimit – foshnja ka lëvizje natyrale si thithja, refleksi Moro, refleksi i ecjes, refleksi i kapjes, refleksi Babinski.
• Gjumi: Foshnjat flenë rreth 16–18 orë në ditë, por në intervale të shkurtra.
• Të qarit: Është e vetmja formë komunikimi që ka foshnja. Me kalimin e kohës, prindërit mësojnë ta dallojnë atë – nëse ka uri, shqetësim apo nevojë për vëmendje dhe afërsi me prindërit.

Kujdesi mjekësor dhe monitorimi

Gjatë periudhës neonatale, foshnja është nën mbikëqyrjen e ekipit mjekësor. Gjatë kësaj periudhe bëhet:

• Ekzaminim menjëherë pas lindjes, i cili përcakton vitalitetin e të porsalindurit (apgar score)
• Ekzaminime për sëmundje metabolike të trashëguara si hipotiroidizmi, fibroza cistike dhe fenilketonuria
• Ekzaminim për degjimin dhe anomalitë e zemrës
• Kontrolloni rregullisht peshën, reflekset, ngjyrën e lëkurës dhe frymëmarrjen
• Vaksinat e para merren në repartin e maternitetit janë: Hepatiti B dhe BCG për tuberkulozin (në varësi të vendit).
  Kontrolli i parë tek pediatri i familjes duhet të bëhet jo më vonë se 7 ditë pas daljes nga spitali.

Periudhë ndjeshmërie – si për foshnjën ashtu edhe për prindërit

Kjo është periudha më e vështirë, një periudhë adaptimi për të porsalindurin, por edhe për prindërit ndaj tij. Foshnja e porsalindur nuk mund të flasë, por mund të ndiejë. Ndjen ritmin e zemrës së nënës, aromën e babait, ngrohtësinë e shtëpisë. Trupi ifoshnjes, megjithëse i vogël, ka një aftësi të jashtëzakonshme për t’u përshtatur dhe për të mbijetuar. Por në të njëjtën kohë, kjo është edhe periudha kur foshnja është më e ndjeshme ndaj infeksioneve, prandaj është e rëndësishme:

• Të ruhet higjiena e rregullt dhe e duhur, temperatura e mjedisit dhe veshja e përshtatshme.
• Të monitorohet për çdo ndryshim, shfaqja e verdhëzës, refuzimi i ushqimit, letargji ose temperaturë e lartë.
• Të sigurohet një mjedis i sigurt – lëreni foshnjën shtrirë me kurriz, me kokën të kthyer në njërën anë që do ta ndërrojë në mënyrë alternative, në një dyshek të fortë, pa jastëkë ose objekte të buta.
• Të respektohet instinkti – prindi është vëzhguesi dhe mbrojtësi më i mirë.

Përfundim:
Foshnja e porsalindur është simbol i një fillimi të ri – si fizik ashtu edhe emocional. Nuk është vetëm një “njeri i vogël”, por një person që tashmë mëson, ndjen dhe komunikon. Ardhja në jetë e foshnjës është periudhë e mrekullueshme e mbushur me përgjegjësi dhe dashuri – një kohë që kalon shpejt, por mbahet mend përgjithmonë.

Nëse keni bërë një lindje me prerje cezariane, duhet të dini se do t’ju nevojtet ndihmë për t’u kujdesur për veten dhe foshnjën tuaj. Bisedoni për këtë me partnerin, prindërit ose miqtë tuaj.

Çfarë duhet të preisni pas daljes nga materniteti?

• Gjakderdhje vaginale deri në 6 javë. Pastaj ngjyra do të zbehet ngadalë nga e kuqe, në rozë dhe më pas do të bëhet e verdhë ose e bardhë.
• Dhimbja duhet të largohet pas 2 ose 3 ditësh, por vendi i prerjes do të jetë i ndjeshëm dhe i dhimbshëm për të paktën 3 javë.
• Ënjtje dhe dhimbje në gji: Gajtë 3-4 ditëve të para pas lindjes, gjinjtë tuaj prodhojnë kolostrum, një substancë e pasur me lëndë ushqyese që ndihmon në forcimin e sistemit imunitar të fëmijës suaj. Më pas, gjinjtë tuaj do të fryhen pasi mbushen me qumësht. Ju mund të lehtësoni rëndesën e gjinjve duke e ushqyer foshnjën më shpesh me gji ose duke shtrydhur qumështin e tepërt nga gjiri dhe duke vendosur kompresa të ftohta mbi gjirin tuaj ndërmjet intervalit të ushqyerjes me gji. Nëse nuk jeni duke ushqyer me gji, vishni sytjena të shtrënguara të cilat do të pengojnë zhvillimin/prodhimin e qumështit.
• Kontrolli i parë me mjekun tuaj gjinekolog bëhet pas 4 deri në 6 javësh, nëse nuk ka komplikime.
• Konsumoni lëngje të paktën 8 gota (2 litra) ujë në ditë për të shmangur kapsllëkun.

Kujdesi për plagën

• Lajeni plagën çdo ditë me ujë dhe sapun dhe thajeni me një leckë të pastër. Nuk është e nevojshme të pastrohet me dezinfektues. Zakonisht, mjafton vetëm të lini ujin të rrjedhë mbi plagën tuaj në dush. Mbajeni vendin e plagës të pastër dhe të thatë.
• Mos bëni not dhe mos u shtrini në vaskë plot me ujë derisa gjinekologu juaj t’ju thotë se gjithcka është në rregull. Në shumicën e rasteve, kjo zgjat 3 javë pas operacionit.
• Pas daljes na spitali fashën në plagë, duhet ta ndërroni një herë në ditë, ose më shpesh nëse bëhet pis ose laget.

Aktiviteti fizik

Ngritja dhe ecja në shtëpi do t’ju ndihmojë të shëroheni më shpejt dhe mund të ndihmojë në parandalimin e mpiksjes së gjakut. Pas 4 deri në 8 javësh, ju duhet të jeni në gjendje të ktheheni në normalitet dhe të jeni në gjendje të bëni shumicën e aktiviteteve tuaja të rregullta.

Vëmendje:

• Mos ngrini asgjë më të rëndë se foshnja juaj për 6 deri në 8 javët e para.
• Shëtitjet e shkurtra janë një mënyrë e shkëlqyer për të rritur forcën dhe qëndrueshmërinë. Punët e lehta të shtëpisë ju bëjnë mirë. Rritni ngadalë ngarkesën tuaj të punës.
• Jini të vetëdijshmë se do të lodheni shpejt. Dëgjoni trupin tuaj dhe mos e sforconi veten deri sa të ndjeni rraskapitje.
• Shmangni pastrimin intenziv të shtëpisë, vrapimin, stërvitjen e rëndë dhe çdo aktivitet që ju bën të merrni frymë rëndë ose të tendosni muskujt tuaj. Mos bëni ushtrime për muskujt e barkut.

Ushqimi

• Hani normalisht. Nësenuk e ndjeni mire stomakun tuaj, provoni ushqime të lehta dhe me pak yndyrë si orizi, pula e zier, buka e thekur dhe kos/jogurt.
• Pini shumë lëngje (me përjashtim të rastit nëse mjeku juaj ju thotë të mos e bëni këtë).
• Mund të vëreni se funksioni i zorrëve nuk është i rregullt menjëherë pas operacionit. Kjo është normale. Mundohuni të shmangni kapsllëkun dhe tendosjen e zorrëve. Mundohuni të merrni fibra në dietën/ushqimin tuaj çdo ditë. Nëse nuk keni jashtëqitje pas disa ditësh, pyesni mjekun tuaj për marrjen e një laksativi të lehtë.

Shqetësime të tjera

• Përpiquni të konsumoni vakte më të vogla se zakonisht dhe ndërmjet vakteve konsumoni ushqime të shëndetshme. Konsumoni shumë fruta dhe perime. Nëse keni hemorroide me kalimin e kohës dhe me anë të kësaj mënyre ushqimi duhet të zvogëlohen ngadalë. Disa mund të zhduken.

Metodat që mund të ndihmojnë në lehtësimin e procesit të rikuperimit përfshijnë:

1. Banja të ngrohta në vaskë, ku niveli i ujit nuk duhet të kalojë prerjen kirurgjikale, pra plaga të mbetet mbi nivelin e ujit.
2. Kompresa të ftohta mbi zonën.
3. Pomada ose supozitorë bimorë.
4. Laksativë për të parandaluar kapsllëkun.

Nëse është e nevojshme, pyesni gjinekologun tuaj për rekomandime.

• Marrëdhënia seksuale mund të fillojë pas 6 javësh. Gjithashtu, sigurohuni që të bisedoni me gjinekologun tuaj për përdorimin e kontraceptivëve pas shtatzënisë.

Shëndeti juaj mendor është i rëndësishëm

Disa gra pas lindjes mund të ndihen të irrituara, ndjejnë nevojë për të qarë, ndihen të izoluara, të pavlera, të rraskapitura dhe të paafta për të përballuar situatën e re. Mund të kenë vështirësi për të fjetur dhe mund të humbasin apetit.
Nëse këto ndjenja dhe simptoma zgjasin më shumë se 2 javë, ato mund të jenë shenja të depresionit pas lindjes.
Nëse vëreni ndonjë nga simptomat e përshkruara më sipër, bisedoni me mjekun ose infermieren patronazhe për gjendjen tuaj.

Kur duhet të kontaktoni mjekun

Kontaktoni gjinekologun tuaj nëse keni:
*Gjakderdhje vaginale – shumë të rëndë, që zgjat më shumë se 4 javë dhe përfshin mpiksje të mëdha gjaku (koagulime)
*Ënjte ose dhimbje në pjesën e poshte të gjurit
*Skuqje,nxehtësi, ënjtje ose rrjedhje të përmbajtjes purulente nga plaga kirurgjikale
*Temperaturë trupore 37.8°C
*Djimbje të forta të barkut
*Dhimbje dhe skuqje të gjinjve
*Erë/aromë të pakëdshme dhe rrjedhje vaginale
*Dhimbje koke
*Ndjeni trishtim, në ankth, nuk dëshironi të shihni askënd, ndiheni sikur po dëmtoni veten ose fëmijën tuaj, ose keni vështirësi të kujdeseni për veten ose fëmijën tuaj.