Автор: zmc_piksel_dev

• 

Што е несоница?

Луѓето кои страдаат од несоница често се жалат од следниве проблеми:

• Тешкотии да заспиат
• Проблем да спијат подолго (се будат неколку пати во текот на ноќта).
• Рано будење наутро
• Чувство дека не спиеле добро

Во текот на денот, луѓето со несоница обично чуствуваат:

• Умор или поспаност
• Анксиозност или депресија
• Нарушувања на меморијата или намалено внимание / концентрација
• Раздразливост, нервоза

Што може да ја предизвика несоницата?

Постојат многу причини кои можат да доведат до несоница.

• Психички нарушувања како што се депресија и анксиозност.
• Несоодветен ред на спиењето (дремење, консумирање кофеин и / или алкохол, силна физичка активност пред спиење, нередовно легнување / будење, многу часови во кревет, вклучување во интелектуални активности пред спиење, користење мобилни уреди пред спиење итн.).
• Хронични заболувања кои се манифестираат со болка или отежнато дишење (ревматски заболувања, фибромијалгија, ХОББ, астма, срцева слабост, гастроезофагеален рефлукс, гастричен / дуоденален улкус).
• Болести што се јавуваат за време на спиењето (синдром на апнеја при спиење, синдром на немирни нозе, периодични движења на нозете, итн.).
• Лекови (стимуланси, антидепресиви, супресивни седативи или хипнотици).
• Неправилна шема на спиење, промена на временскиот распоред на работа.
• Идиопатија (болест која нема патогенеза / непозната).
• Псевдоинсомнија (пациентот се жали дека не спие добро иако студиите за спиење не покажуваат абнормалности).

Дали е тоа чест проблем?

• 95% од возрасната популација имала некоја епизода на минлива несоница во нивниот живот.
• Само 8 до 18% од луѓето страдаат од хроничните форми на несоница (онаа што трае најмалку 6 месеци).
• И покрај тоа што е чест проблем, само 5% го посетуваат лекар за решавање на овој проблем.

Која популација е најмногу изложена на несоница?

• Разведените лица, вдовиците, невработените.
• Оние со дигестивни, ревматски, респираторни и кардиоваскуларни заболувања.
• Анксиозните и депресивните.
• Оние кои имаат седентарен живот.
• Оние кои имаат стресен начин на живот.
• Оние со неправилно време на спиење и време на будење.
• Оние кои консумираат алкохол пред да спијат.
• Пушачите.
• Оние кои консумираат напитоци кои содржат кофеин.
• Оние кои се често изложени на амбиентална бучава.

Какви последици може да има несоницата врз здравјето?

• Замор или недостаток на енергија.
• Вознемиреност, депресија и стрес.
• Намален квалитет на живот.
• Поголема веројатност од сообраќајни несреќи и / или работни несреќи.
• Невро-когнитивно оштетување (губење на меморијата, нарушувања на концентрацијата и учењето).

Како се испитуваат пациентите со несоница?

Првиот чекор е медицинска историја и квалитативно-квантитативна проценка на нарушувањата на спиењето со помош на прашалници специјално подготвени за оваа намена. Друга студија што се користи е полисомнографија и актиграфија.

Како се третира несоницата?

Првото нешто е да се идентификуваат причините што го предизвикуваат. Постојат општи мерки што можат да се применат кај сите пациенти со несоница. Тие се таканаречени правила за добар сон кои вклучуваат генерални препораки како:

• Намалете го времето поминато во кревет (ако сте се разбудиле и не можете да заспиете, станете, не останувајте во кревет).
• Избегнувајте дремки, тутун, алкохол и кафе.
• Избегнувајте напорно вежбање пред спиење.
• Избегнувајте интелектуална активност два часа пред спиење.
• Ако не можете да заспиете, станете и сменете место. Вратете се во кревет само кога ви се спие.
• Избегнувајте обилни оброци навечер.

Други мерки пак вклучуваат: терапии за релаксација, терапии со ограничување т.е мерки на спиење и психотерапија.

Секако тука се и фармаколошките мерки кои вклучуваат широк спектар медикаменти за лекување на различни видови на несоница (седативи, хипнотици, антидепресиви). Секако најнапред, мора да се идентификуваат причините што предизвикуваат несоница и да се изберат најсоодветните лекови. Треба да избегнувате да земате „апчиња за спиење“ без претходно да поставите правилна дијагноза на факторите што ја поттикнуваат несоницата.

– Други мерки

Бидејќи многу болести можат да предизвикаат несоница (респираторни проблеми, кардиологија, ревматски заболувања, дигестивни нарушувања, апнеи при спиење, хормонални пореметувања итн.), третманот во овие случаи е насочен кон подобрување на овие заболувања, а со тоа и поплаките врзани со несоницата.

• 

Речиси пред половина век е утврдено со сигурност дека пушењето е штетно за здравјето на оние кои пушат. Но само пред 25 години почнаа да предупредуваат за ризикот од пасивно пушење т.е ризикот на кој се изложени непушачите кои се во иста просторија со пушачите.

Чадот од цигарите содржи повеќе од 4.000 познати хемикалии (кадмиум, плутониум, ДДТ, арсен и многу други), од кои најмалку 250 се штетни, а околу 50 се канцерогени.
Во затворен простор, сите сме изложени на пасивно пушење и неговите штетни ефекти врз здравјето. Ова особено се однесува на децата.

Кога се пуши во затворена просторија, супстанциите од чадот на тутунот се задржуваат со часови, па дури и денови или недели. Вентилацијата со отворање врати и прозорци не е доволна. Потребна е моќ на ураган да ги отстрани, така што не работат ниту апаратите за воздух. При проветрување чадот и мирисот исчезнуваат, но супстанциите остануваат залепени на завесите, мебелот, теписите, облеката и косата.

Многу луѓе го користат моментот додека нивните деца не се дома, мислејќи дека на овој начин ги заштитиле, но важно е да знаат дека ризикот е присутен. Единствената алтернатива е да пушите надвор на отворено, а не во затворени простори. Штом веќе сте решиле да пушите излезете во односно двор, на тераса или балкон, бидејќи е познато дека на пример пушењето во кујната со пуштен аспиратор или во тоалет не ги штити децата и останатите од штетните влијанија.

Пасивното пушење е причина за сериозни кардиоваскуларни и респираторни заболувања, вклучувајќи коронарна срцева болест, рак на белите дробови и синдром на ненадејна смрт кај новороденчиња. Непосредните ефекти вклучуваат иритација на очите, носот, грлото и белите дробови. Исто така, главоболка, гадење и вртоглавица.

Затоа размислете добро дали и понатаму сакате да се изложувате на ризик себе си и вашите блиски.

• 

Појавата на ракот на кожата се зголемува од година во година. Веројатно за кратко време тоа ќе биде најчестиот карцином кај луѓето, најмногу заради прекумерното изложување на сонце.
Раната детекција на ракот на кожата во најголем процент значи излекување во целост, некои кожни карциноми може да метастазираат и да го компромитираат животот на пациентот, па затоа не треба да се игнорираат.

Колку често треба да ги проверувам моите бемки?

Контролата на бемките треба да биде еднаш годишно од страна на специјалист дерматолог.

Постојат одредени случаи во кои контролата треба да биде почеста:

∙Лична или семејна историја на рак на кожа
∙ Лична или семејна историја на рак воопшто, особено на панкреасот или градите.
∙ Присуство на атипични бемки. Како да се открие атипична бемка или невус? Тие обично се асиметрични и поголеми од 6 мм. Тие можат да имаат парталави рабови и повеќе од една боја.
∙ Многу бела кожа и / или црвеникава боја на коса
∙ Доколку имате повеќе од 100 бемки (кај возрасно лице).
∙ Вродени бемки (од раѓање).
∙ Имуносупресија (трансплантации, третман со хемотерапија, итн.)
∙ Страдање од генетски болести кои предизвикуваат рак на кожа (ксеродерми пигментозум, албинизам и сл.)

Постојат бемки кои е потешко да се контролираат и затоа бараат построг мониторинг. Тоа се оние кои се сместени во скалпот, дланките, стапалата, гениталиите и папочната област.

Веднаш треба да се консултирате со дерматолог ако забележите:

∙ Појава на бемка или флека во ново место на кожата на возрасен
∙ Континуиран раст на големината или дебелината на бемката или флеката.
∙ Промени во бојата (одеднаш затемнува или осветлува, или покажува повеќе бои).
∙ Чешање, крварење или кора над бемката.
∙ Рани на кожата кои не заздравуваат по долго време или зацрвенети области на кожата со лушпи кои не поминуваат.

Кога треба да се отстрани бемка?

Бемките се отстрануваат кога постои сомневање за малигни заболувања. Отстранувањето на бемките не вклучува ризик, тоа е мит.
Постојат места на телото кои можат да развијат абнормални лузни по отстранувањето на бемките. Најчестите области каде што може се јавува таква промена се рамената, градите и горниот дел од грбот. Ако бемката има медицинска индикација за отстранување, постојат начини на лекување на таа лузна. Ако лицето сака да го отстрани од чисто козметички причини, подобро е да не го стори тоа или да разговара со специјалист дерматолог.

Меланомот е малигнен тумор со потекло од меланоцитите, клетки одговорни за создавање на пигмент –меланин кој има улога да ја штити кожата апсорбирајќи ги УВ зраците од сонцето. Во последните децении ширум светот малигниот меланом бележи зголемена инциденца и претставува еден од најчестите карциноми. Најчесто се должи на неконтролирано односно небезбедно изложување на сочево УВ зрачење кое навлегува и предизвикува промени во кожата со текот на времето.

Постојат повеќе типови на малигнен меланом, меѓу кои површинско ширечкиот е еден од најчестите за кој што се знае дека има еволуција од 1-2 години. Ова секако не смее да го игнорираме бидејќи ни дава време за рана детекција односно откривање на меланомот во почетните стадиуми на болеста за кои се смета дека преживувањето е до 98%, односно пациентот се смета за излекуван.

Кои се ризик фактори за развој на меланом

Меланомот настаува како збир на внатрешни односно генетски и фактори на надворешната средина. Најзначајни ризик фактори се фамилијарната анамнеза за постоење на меланом на член од поблиското семејство, бројни меланоцитни невуси односно бемки (повеќе од 50), гигантски вроден (конгенитален) невус, типот на кожа (светлата што лесно гори на сонце и никогаш не потемнува), светли очи, црвена коса како и УВ зраците како надворешен фактор. Докажано е всушност дека најголемиот ризик фактор за настанување на меланомот се изгорениците од сонце настанати на кожата во детството и во текот на раната адолесценција.
На генетските фактори кои се својство на секое лице никако не може да влијаеме, освен да ги воочиме како индикатор за одредување на лица со повисок ризик за развој на меланом. За разлика од нив, на најважниот ризик фактор од надворешната средина во голема мерка може да се влијае!

Што може да направиме за превенција

Препораките се да се користат препарати до висок заштитен фактор од УВА и УВБ зраци, а за почувствителна кожа потребна е дополнителна заштита со носење соодветна облека со долги ракави, капи, шешири и очила. Заштитата треба да се спроведува при секое изложување на сонце од рана пролет па се до есен, а не само за време на годишните одмори.

Исто така е важен начинот на применување на препаратите со заштитен фактор кои се нанесуваат 20-30 минути пред изложување на сонце и оваа постапка се повторува на секои 2-3 часа. Најважно е избегнување на директно изложување на сонце во перидот помеѓу 11-16часот.
Освен заштитата од сонце како и избегнување на солариумите, важно е да се делува на здравствената едукација за самопрегледување и детекција на одредени знаци кога треба да се побара преглед кај дерматолог.

Како да го препознаеме меланомот

Меланомот е идеален тумор за превенција бидејќи кожата е лесно достапен орган за преглед. Месец мај е месец за подигање на свесноста кај секој човек за важноста на самопрегледитеи и за детекција на било какви промени на веќе постоечки бемки или новонастанати пигментни промени во смисла на промена на боја, големина, форма, промена во околината на бемките како и било какви субјективни сензации како јадеж, болка , крварењеи и др.

Секој треба да е запознаен со системот на евалуација за промени на кожата АБЦДЕ :

• 

Самопрегледот треба да се изведува еднаш месечно, може да го изведувате сами или со помош на член од вашето семејство. Застанете пред огледало и внимателно погледајте ја секоја промена и мека на кожата по целото тели, вклучувајќи ја кожата на стапалата и ноктите.Со помош на помало огледало кое ќе го поставите под нозете ќе ги прегледате стапалата на задната страна како и грбот почнувајќи од вратот па надолу. За задната страна на телото најдобро е да ви помогне член од семејството, секогаш имајќи го на ум АБЦДЕ правилото.
Доколку се забележи било кој од овие знаци задолжително треба да се побара преглед кај вашиот дерматолог кој ќе направи детален скрининг со помош на инструмент дермоскоп кој е алатка со чија помош без никаков дискомфорт кон пациентот се доаѓа до брза дијагноза.

• 

Д-р Александра Лазаревска
Специјалист по дерматовенерологија

• 

Пневмонија е инфекција што ги воспалува белодробните крила и може да ги зафати едното или обете крила. Тие може да се полнат со течност или гноен материјал, предизвикувајќи кашлица со шлајм, треска, температура и проблеми со дишењето. Различни микроорганизми, како што се бактерии, вируси и габи, можат да бидат предизвикувачи на пневмонијата.

Пневмонијата може да биде лесна, но и сериозна дури и опасна по живот. Најтешко поминуваат доенчиња и мали деца, лицата над 65 години и оние со дополнителни здравствени проблеми или ослабен имунолошки систем.

Симптоми

Симптомите на пневмонија зависат од повеќе фактори како што се: типот на микроб што предизвикал инфекција, возраста и целокупното здравје. Почетните знаци и симптоми обично се слични на настинка или грип, но траат подолго.

Пневмонијата може да се манифестира со:

∙ Болка во градите при дишење или кашлање

∙ Дезориентација или промени во менталната перцепција (кај возрасни 65 години и постари)

∙ Кашлица што може да произведе флегма / шлајм

∙ Замор

∙ Температура, треска и потење

∙ Намалување на нормалната телесна температура (кај возрасни над 65 години и лица со слаб имунолошки систем)

∙ Гадење, повраќање или дијареја

∙ Тешкотии при дишењето

Новороденчињата и бебињата понекогаш може да не покажат знаци на инфекција, но исто така може да се манифестира со повраќање, треска и кашлица, немир или замор, недостаток на енергија или да имаат проблеми со дишењето и јадење.

Кога треба да посетите лекар

Посетете го вашиот лекар ако имате отежнато дишење, болка во градите, постојана покачена телесна температура од 39ºC (или повисока) постојана кашлица, особено ако имате кашлица со шлајм.

Многу е важно луѓето кои припаѓаат на следниве ризични групи да се консултираат со својот лекар:

∙ Возрасни над 65-годишна возраст

∙ Деца на возраст под 2 години со знаци и симптоми

∙ Лица со недијагностицирани здравствени проблеми или ослабен имунолошки систем

∙ Лица кои примаат хемотерапија или земаат лекови кои го потиснуваат имунитетот

Кај некои постари лица и лица со срцева слабост или хронични проблеми со белите дробови, пневмонијата може брзо да премине во состојба опасна по живот.

Фактори на ризик

Пневмонијата може да се појави кај секого. Но, двете возрасни групи кои имаат најголем ризик да страдаат од тоа се:

∙ Деца од 2 години или помлади

∙ Лица од 65 години или постари

Други ризик фактори се:

∙ Хронична болест. Поверојатно е да добиете пневмонија ако имате астма, хронично опструктивно белодробно заболување (ХОББ) или срцеви заболувања.

∙ Пушењето. Пушењето ја оштетува природната одбрана на вашето тело против бактериите и вирусите кои предизвикуваат пневмонија.

∙ Ослабен имунолошки систем. Лицата кои имаат ХИВ / СИДА, лицата кои биле подложени на трансплантација на орган, или кои примаат долготрајна хемотерапија или стероиди се изложени на ризик.

Компликации

И покрај третманот, кај некои лица, особено кај оние кои припаѓаат во групата со висок ризик, може да се појават следниве компликации:

∙ Бактерии во крвотокот (бактериемија)

∙ Тешкотии при дишењето

∙ Собир на течност околу белите дробови (плеврален излив)

∙ Апсцес на белите дробови

Неколку совети како да помогнете во спречувањето на пневмонија:

∙ Вакцинирајте се. Постојат вакцини за спречување на некои видови пневмонија и грип. Разговарајте со вашиот лекар за овие и други вакцини.

∙ Одржувајте добра хигиена. За да се заштитите од респираторни инфекции кои често доведуваат до пневмонија, редовно мијте ги рацете или користете средства за дезинфекција на рацете врз основа на алкохол.

∙ Откажете ги цигарите. Пушењето ја оштетува природната одбрана што ги штити белите дробови од респираторни инфекции.

∙ Чувајте го вашиот имунолошки систем силен. Спијте доволно, редовно вежбајте и одржувајте здрава исхрана.

• 

Клучни факти
Хипертензија – или покачен крвен притисок – е сериозна медицинска состојба што значително ги зголемува ризиците од срцеви, мозочни, бубрежни и други болести.

Околу 1,13 милијарди луѓе ширум светот имаат хипертензија, повеќето (две третини) живеат во земји со низок и среден приход.

Само едно од пет лица со хипертензија го контролираат овој проблем.

Хипертензијата е главна причина за прерана смрт ширум светот.

Што е хипертензија?

Крвниот притисок е силата со која крвта притиска врз ѕидовите на крвните садови. А хипертензија е состојбата при која крвниот притисок е континуирано висок.
Крвниот притисок вообичаено се изразува со два броја. Првиот број го претставува притисок во крвните садови кога срцето се контрахира или чука (систолен). Вториот број претставува притисок во крвните садови кога срцето почива, помеѓу отчукувањата (дијастолен).
Хипертензијата се дијагностицира кога при мерење на притисокот во два различни дена, вредностите на систолниот крвен притисок во двата дена се поголеми од 140 mmHg и / или читањата на дијастолниот крвен притисок во двата дена се поголеми од 90 mmHg.

Кои се ризик факторите за хипертензија?

Променливите/стекнатите фактори на ризик вклучуваат:

• нездрава исхрана (прекумерна употреба на сол, исхрана богата со заситени маснотии и транс масти, мал внес на овошје и зеленчук),
• физичка неактивност,
• пороци како пушење цигари и алкохол и
• прекумерна тежина / дебелина
  
  Непоменливите/вродени фактори на ризик вклучуваат:

• семејна историја на хипертензија,
• возраст над 65 години и
• присуство на болести како што се дијабетес или бубрежни заболувања.

Кои се вообичаените симптоми на хипертензија?

Хипертензијата се нарекува „тивок убиец“. Повеќето луѓе со хипертензија не се свесни за проблемот затоа што може да нема знаци на предупредување или симптоми. Поради оваа причина, од суштинско значење е крвниот притисок да се мери редовно.
Кога ќе се појават симптоми, тие можат да вклучуваат главоболки во раните утрински часови, крварење од носот, неправилен срцев ритам, промени во видот и зуење во ушите. Тешка хипертензија може да предизвика замор, гадење, повраќање, конфузија, вознемиреност, болка во градите и треперење на мускулите.
Единствениот начин да се открие хипертензија е да се мери крвниот притисок од страна на медицински обучени лица. Мерењето на крвниот притисок е брзо и безболно. Поединци исто така можат да го измерат сопствениот крвен притисок користејќи автоматизирани уреди, меѓутоа, евалуацијата од страна на здравствен работник е важна за проценка на ризикот и придружните состојби.
Кои се компликациите од неконтролираната хипертензија?
Меѓу другите компликации, хипертензијата може да предизвика сериозно оштетување на срцето. Прекумерниот притисок може да ги стврдне артериите, намалувајќи го протокот на крв и кислород до срцето. Овој покачен притисок и намален проток на крв може да предизвикаат:
• Болка во градите, исто така наречена ангина.
• Срцев удар, кој се случува кога снабдувањето на срцето со крв е блокирано и клетките на срцевиот мускул умираат од недостаток на кислород. Колку подолго е блокиран протокот на крв, толку е поголемо оштетувањето на срцето.
• Срцева слабост, која се јавува кога срцето не може да пумпа доволно крв и кислород до другите витални органи на телото.
• Неправилно биење на срцето што може да доведе до ненадејна смрт.
Хипертензијата исто така може да прсне или блокира артерии кои го снабдуваат мозокот со крв и кислород, предизвикувајќи мозочен удар.
Дополнително, хипертензијата може да предизвика оштетување на бубрезите, што доведува до откажување на бубрезите.

Зошто хипертензијата е важно прашање во земјите со низок и среден приход?

Анализите на тековните трендови покажуваат дека бројот на возрасни лица со хипертензија се зголемил од 594 милиони во 1975 година на 1,13 милијарди во 2015 година, со пораст главно во земјите со низок и среден приход. Ова зголемување се должи главно на порастот на факторите на ризик од хипертензија кај тие популации.

Како да се намалат опасностите од хипертензија?

Намалувањето на хипертензијата спречува срцев удар, мозочен удар и оштетување на бубрезите, како и други здравствени проблеми.

Превенција
• Намалување на внесувањето сол (на помалку од 5g на ден)
• Јадење повеќе овошје и зеленчук
• Редовна физичка активност
• Избегнување на употреба на тутун
• Намалување на количина на испиен алкохол
• Ограничување на внесот на храна богата со заситени масти
• Елиминирање / намалување на транс мастите во исхраната
• Намалување и управување со менталниот стрес
• Редовно проверување на крвниот притисок
• Лекување на висок крвен притисок
• Справување со други медицински состојби