Автор: Nertila Ivanovski

Високите температури, топлотниот удар станува вистинска опасност, особено за децата, постарите лица и оние кои се занимаваат со физичка активност на отворено. Раното препознавање на знаци на топлотниот удар може да направи голема разлика.

Што е топлотен удар?

Топлинскиот удар се јавува кога телото се прегрева и не може правилно да се олади, обично поради продолжено изложување на сонце или интензивен физички напор во топли средини. Може да биде опасен по живот ако не се реагира/третира брзо.

5 знаци на топлотен удар

1. Висока телесна температура (над 39-40°C)
   Ова е најјасен знак. Телото ја губи способноста да ја регулира својата температура, а таа почнува опасно да се покачува.
2. Топла, црвена и сува кожа
   Топлата, црвена и сува кожа предизвикана од топлина е сериозна медицинска итна состојба особено ако е придружена со други знаци како што се конфузија, гадење или главоболка. Важно е веднаш да побарате медицинска помош. Додека чекате помош, клучно е лицето да се премести на ладно место и да се нанесе влажна крпа или ладна бања.
3. Силна главоболка и вртоглавица
   Мозокот е исто така засегнат од прегревање. Главоболката е често силна и може да биде придружена со конфузија, дезориентација или дури и несвестица.
4. Гадење и повраќање
   Кога дигестивниот систем се менува /иритира од екстремна топлина, вообичаено е да се чувствува гадење или повраќање.
5. Забрзан пулс и отежнато дишење
   Телото се обидува да ја компензира топлината со побрзо пумпање крв. Ова се манифестира како тахикардија и чувство на екстремен замор.

Како да спречите топлотен удар

• Останете хидрирани: Пијте вода дури и ако не сте жедни. Избегнувајте прекумерен алкохол и зашеќерени пијалоци, бидејќи тие можат да ве дехидрираат.
• Избегнувајте изложување на сонце во текот на шпицот: помеѓу 11:00 и 16:00 часот, кога сончевите зраци се најсилни. Барајте сенка или ладни места во овие периоди.
• Лесна, светла облека: Изберете лабава, дишечка и светла облека за да ја рефлектира топлината.
• Не оставајте никого во затворено возило: не ги затворајте децата или домашните миленици во кола дури ни за многу кратко време. Температурата во затворен автомобил може да надмине 50°C за неколку минути.
• Правете паузи ако вежбате или работите на отворено: правете чести паузи и пронајдете проветрени или засенчени места.

Што да се прави во случај на топлотен удар?

• Веднаш јавете се на службите за итни случаи.
• Преместете го лицето на ладно место.
• Ставете ладни крпи или вода на телото но не мраз за да избегнете преголема температурна разлика
• Не давајте течности ако лицето е во несвест или дезориентирано.

Топлиот удар е медицински итен случај, но е целосно спречлив. Слушањето на вашето тело, одржувањето на хидратација и заштитата од сонцето може да ви помогне да го избегнете.

Што е ПРП (PRP) терапија?

Сигурни сме дека сте слушнале за ПРП терапија која генерално се користи за санирање на повреди или ткивни оштетувања. Но, да појасниме, ПРП терапијата вклучува земање венска крв од пациентот, а потоа нејзино центрифугирање во центрифуга со голема брзина што ги одделува тромбоцитите од црвените и белите крвни клетки.

Тромбоцитите, заедно со мала количина плазма (течниот дел од крвта), потоа служат за инјектирање во повредени или оштетени ткива.
Нормалната крв содржи околу 200.000 тромбоцити на милилитар, додека плазмата богата со тромбоцити содржи пет пати повеќе од тој број.

Тромбоцитите се компонента на крвта што содржи различни фактори на лекување. Факторите на раст присутни во овие клетки го поттикнуваат формирањето на нови крвни садови, што ја подобрува циркулацијата во повреденото или заболеното ткиво. ПРП концентратот, исто така, привлекува матични клетки на повреденото место.

Матичните клетки се специјализирани клетки кои можат да се развијат во кој било вид клетка потребна за лекување на повредено ткиво. Со овој третман, телото, исто така, го зголемува производството на колаген. Заедно, овие ефекти го забрзуваат заздравувањето со промовирање на клеточната делба, намалување на воспалението и подобрување на ремоделирањето на ткивото. Воспалението може да биде природен заштитен одговор на повреда, но кога ќе стане хронично, може да го забави заздравувањето.

ПРП помага во намалувањето на воспалението, помагајќи му на телото само да се поправи.
Не е случајно што (ПРП) се нарекува „метод на клеточно инженерство“ поради неговите специфични својства.
ПРП е докажано дека го модулира имунолошкиот одговор, создавајќи избалансирана и оптимална средина за заздравување.

ПРП терапија во нос?

Има состојби кои ја имаат нарушено или разрането лигавицата на носот и околните ткива, со тоа се нарушени и нејзините својстава (да го затоплува, овлажнува и прочистува) воздухот кој го дишиме.

Симоптоми кои се присутни кај пациентите се:

• сувост и печење во нос,
• периодични или чести спонтани крварења од нос,
• последици после остри и хронични воспаленија на синузит,
• перфорација (наличност на дупка) на носниот септум (преградата на носот),
• изгореници на носна лигавица по вдишување на чад од пожар или хемиски супстаниции (бои, лакови и слично)
• по оперативни интервненции на нос и параназални синуси, и уште многу други патолошки состојби.

Во Жан Митрев Дијагнистик во Битола, за прв пат во земјата започнува да се применува оваа метода во нос од д-р Димче Марковски – ОРЛ специјалист.

Отежнатото дишење на нос е честа состојба која може да биде привремена или хронична. Може да биде еднострана или билатерална односно да ја засегне едната носна празнина или двете и може значително да влијае на квалитетот на животот – особено при спиење и физичка активност.

🔍 Најчести причини за отежнато носно дишење
✅ Функционални и воспалителни причини:

1. Хроничен или алергиски ринитис
   -Постојано отечена слузница
   -Често придружена со кивање, чешање, течење нос
2. Хипертрофија на носни конхи (особено долната)
   -Зголемени носни школки кои го затвораат носниот канал
3. Девијација на носна преграда (септум)
   -Кривина на септумот која физички го блокира воздухот
4. Назални полипи
   -Безболни растечки ткива во носот, особено кај пациенти со астма или алергии
5. Инфекции (вирусни, бактериски)
   -Настинки, синусити со оток и затнат нос.

Хипертрофија на долна носна конха претставува зголемување на волуменот на долната носна школка (concha inferior), што резултира со отежнато носно дишење, чувство на затнат нос и често – нарушен сон или квалитет на живот.

📌 Што се долни носни конхи (школки)?
Долните носни конхи (inferior turbinates) се структури во внатрешноста на носот, обложени со слузница, чие основно дејство е:
• Да го загреат, овлажнат и прочистат воздухот што го вдишуваме.
• Имаат еректилно ткиво, кое природно се зголемува/намалува за да го регулира протокот на воздух.
Кога тоа ткиво постојано е отечено – зголемено, настанува хипертрофија.

⚠️ Причини за хипертрофија:

1. Хроничен ринитис – најчесто:
   – Алергиски (постојан алергиски одговор)
   – Неалергиски (професионален, вазомоторен ринитис)
2. Реактивна хипертрофија – како компензација на:
   – Девијација на носната преграда (септум)
   – Зголемување само на едната страна
3. Долготрајна употреба на деконгестиви (на пр. нафазолин) – создава зависност и дополнителна хипертрофија
4. Чести инфекции или хроничен синузитис

Каутеризацијата и радиофреквентната коблација се минимално инвазивни процедури кои се користат за намалување на волуменот на долната носна конха за подобрување на носното дишење. Меѓутоа, се разликуваат по механизам, инвазивност, време на заздравување и несакани ефекти.

✅ Предности на радиофреквентната коблација:
• Помалку болка
• Брзо закрепнување
• Минимално оштетување на површинското мукозно ткиво
• Помал ризик од компликации (красти, инфекции)

✅ Предности на каутеризацијата:
• Поефтина
• Едноставна за изведување
• Брза постапка, достапна во повеќе установи

🩺 Заклучок

• Доколку приоритет се удобност, побрзо заздравување и минимални несакани ефекти – радиофреквентната коблација е подобар избор.
• Доколку постапката треба да биде поефтина, а пациентот толерира мала непријатност – каутеризацијата е прифатлива опција.

Секогаш е најдобро да се советувате со ОРЛ-специјалист кој може да предложи соодветна метода според анатомијата, симптомите и претходните третмани.

Проценката и заклучокот за причините поврзани со неможноста да се намалат вишокот килограми, треба да ги направи лекар искусен професионалец. Ендокринологот е тој кој може точно да дефинира дека дебелината не е исклучиво заради зголемен калориски внес, туку има други причини за тоа.
Во таа смисла годините и полот играат голема услога. Женскиот пол, особено во периодот на перименопауза и менопауза е најподложен, односно најзасегнат, од појава на вишок килограми. Во тој период од животот, поради хормоналните промени кои дополнително влијаат како фактор врз целокупниот метаболизам, треба да се земе предвид и значењето на кортизолот во целиот тој процес.
Кортизолот е хормон кој се лачи од кората на надбубрежните жлезди и е одговорен за справување на организмот со стресни состојби, вклучувајќи и акутни животозагрозувачки состојби и инфекции.
Освен тоа кортизолот има важна улога и во регулирањето на глукозата во крвта, метаболизмот на масти, протеини и јаглехидрати, регулирање на крвниот притисок, сонот и будноста.
Менопаузата преставува природна фаза од животот на жената кога се губи менструалниот циклус, односно завршува репродуктивната способност. Тоа се случува како резултат на намалување на функцијата на јајниците, а со тоа и создавањето на естроген и прогестерон.

Овие промени ја дестабилизираат хормоналната рамнотежа, а телото полека влегува во состојба на хроничен стрес дури и без надворешни фактори и притисок. Во таа ситуација, надбубрежните жлезди почнуваат да лачат повеќе кортизол – хормон кој телото го користи за да се справи со заканата и опасноста, но кога е зголемен подолго време, тогаш има негативни последици. Па така подолготрајната изложеност на вишок на кортизол доведува до:

• Зголемено складирање на масти особено абдоминално стимулирајќи ја акумулацијата на вицералните масти (оние кои се наоѓаат околу внатрешните органи) во стомакот. Тоа го прави преку активација на ензими кои го промовираат складирањето и формирањето на т.н. менопаузален стомак и покрај незголемениот калориски внес.
• Нарушен апетит – се зголемува желбата за посебен тип храна (слатка или масна) која е дел од еволутивниот механизам на телото за создавање на брза енергија
• Зголемување на инсулинската резистенција – кортизолот го зголемува нивото на глукоза во крвта и со текот на времето инсулинот станува помалку ефикасен, клетките помалку го препознаваат, па така вишокот на шеќер се складира како маст.

Сите овие фази може, но и не мора да се појават заедно кај една особа, но по нив настапува процес на метаболна стагнација. Во оваа состојба комбинацијата на хроничен стрес, нарушена хормонска рамнотежа и намалена физичка активност, доведуваат до: бавен метаболизам, намалена мускулна маса и складирање на повеќе масти дури и со ист внес на исхрана како и претходно.
Квалитетот на спиењето е исто така значаен фактор во целокупната состојба. Несоницата или лошиот сон доведува до лачење на вишок кортизол. И обратно, хроничниот стрес, зголемената анксиозност, доведуваат до нарушен дневно-ноќен ритам на кортизолот. Ноќе, за добар сон, треба да е во ниска концентрација, а тој е покачен, што доведува до зголемен апетит, желба за брзи калориски надополнувања и уште поголемо зголемување на телесната тежина.

Диететските режими најчесто се насочени кон калорискиот и временскиот внес. Но, дури и релативно малите грешки во времето или внесувањето на храна можат да го поништат напредокот. Бидејќи е тенка линијата меѓу активацијата и деактивацијата на количеството на кортизол, клучот е да се постигне вистински хормонален ритам, кој не е ист за сите. Всушност, повеќето обиди пропаѓаат затоа што не се прилагодени на индивидуалните потреби.
Секако како опција, постои и медицински препорачан фармаколошки третман кој е влезен во алгоритмите за лекување на покачена телесна тежина со и без компликации.
Бидејќи процесот е компликуван и вклучува многу варијабли на факторите кои се во игра, потребно е специјалистот ендокринолог да направи индивидуална проценка согласно навиките, потребите и стилот на живот.

Нема потреба од екстремни чекори, само паметен и персонализиран режим, бидејќи откако кортизолот и инсулинот ќе се поправат, телото се враќа во својата природна рамнотежа, тежината се намалува, иако уште долго ќе остане тежнеењето на организмот да се врати во првобитната положба. Но, затоа со активно учество на сите засегнати страни (и пациентот и докоторот и семејството) ќе се надмине и тој предизвик.

За да закажете консултација со ендокринолог обратете се во нашиот контакт центар 02/3091-484