Услуги

Во секторот за хумана генетика и дијагностика вршиме дијагностика на ретки болести и различни синдромски и системски нарушувања, идентификуваме патогени или потенцијално патогени генетски варијации кои предизвикуваат развој на рак (онкогенетика), правиме молекуларна карактеризација на канцерите врз основа на што одредуваме таргетирана терапија (онкогенетика), вршиме дијагностика на кардиоваскуларни генетски болести и генетски хематолошки нарушувања (генетика на кардиоваскуларни болести), дијагностика на генетски имунолошки нарушувања, дијагностика на педијатриски генетски болести, дијагностика на дерматолошки и офталмолошки генетски болести, дијагностика на невролошки генетски болести, дијагностика на различни метаболни генетски болести, одредуваме фармакогенетски одговор на многу лекови со цел оптимизација на терапијата, нудиме неинвазивна пренатална дијагностика (NIPT), тестирање за родителство/сродство, нутригенетски анализи и интолеранции), како и бесплатни генетски консултации.

Во секторот за молекуларна дијагностика на инфективни болести пак нудиме широка палета на молекуларни методи со кои можеме директно да потврдиме или негираме присуство на генетски материјал од инфективен причинител на одредена болест (респираторни патогени вируси и бактерии, гастроинтестинални вируси и бактерии, сексуално-преносливи болести, HCV/HBV/HIV, паразити, бактерии од рани и останати биолошки примероци), и тоа за неколки часа и со далеку посупериорна специфичност и сензитивност во однос на конвенционалните микробиолошки методи.

Најголем број од ретките болести имаат наследна генетска компонента. Oвој факт често делува обесхрабрувачки поради погрешната перцепција дека ретките болести се тешки и скапи за дијагностицирање и дека за нив се достапни многу малку опции за терапија и третман. Генерално, ретките болести се многу сериозни и живото-загрозувачки, но точното и прецизно воспоставување на дијагноза за истите потенцијално отвора многу можности во понатамошното справување со нив. Со напредокот на технологиите за напредно секвенционирање (анг. Next Generation Sequencing – NGS) на геноми и егзоми, и со драстичното намалување на нивната цена во последните години, овие методологии сѐ повеќе се користат за прецизна дијагностика на ретки болести, којашто може да придонесе и во одредување на правилна специфична или неспецифична стратегија за третман на самата болест.

Со оглед на тоа дека голем дел од симптомите и физиолошките/биохемиските параметри кои ги имаат афектираните пациенти се често генерични и се преклопуваат, тие не можат да послужат како индикатор за тоа што точно треба да се испита од генетски аспект.

Поради ова, сеопфатниот пристап е секогаш најефикасен, односно пристапот на целосно анализирање на сите гени во организмот и нивно последователно детално филтрирање, анализирање и интерпретирање. Во регионов сме една од ретките лаборатории којашто ги применува овие анализи, од кои за дијагностика на ретки болести најчесто се користат:

• Секвенционирање на егзом (100x) – анализирање на сите ~20 000 гени кои кодираат протеини
• Секвенционирање на геном – анализирање на целата ДНК молекула – покрај сите гени, ги офраќа и сите останати региони од ДНК молекулата
• Секвенционирање на генски панели – секвенционирање на група на гени асоцирани со одредена категорија на болест, на пример кардиоваскуларни заболувања или наследни карциноми

Пред секоја ваква анализа, задолжително е да се направи генетска консултација на која ќе се приложи целосната медицинска историја, и ќе се утврди кој тип на тест би бил најсоодветен за состојбата на пациентот.

Наследен ризик за рак – онкогенетика

Генетските тестови за одредување на наследен ризик за рак ни овозможуваат да испитаме дали сме носители на одредени мутации во гени поврзани со развојот на ракот. Генерално, ракот е болест на староста и не се смета за наследна болест; како што старееме акумулацијата на генетските мутации во нашите клетки во текот на животот придонесува до тоа клетките да почнат да се делат брзо и неконтролирано и притоа да предизвикаат рак.

Сепак, некои типови на рак (~10% од сите случаи на) како што се рак на дојка, рак на јајници, рак на дебело црево, како и многу канцерни синдроми – често се наследни. Овие наследни канцери вообичаено имаат и тенденција да се јавуваат многу порано во текот на животот. Познавањето на предиспозицијата на пациентот за развивање на некои типови на рак може да биде многу корисно за понатамошно правилно следење на состојбата и преземање на низа превентивни мерки.

Генетските тестови се особено потребни за пациенти кои имаат лична или фамилијарна историја на рак. При добивање на позитивен резултат за генетски ризик, во консултација со лекар може да се информирате за сите превентивни и проактивни мерки кои што треба да ги преземете, како што се почесто одење на прегледи, почесто правење на анализи и тестови, почесто правење на снимки и слично.

Анализата општ панел за наследен рак со Next Generation Sequencing вклучува детална анализа на сите гени за кои до ден денеска се знае дека се поврзани со патогенезата на ракот, како што се гените кои имаат улога во регулација на клеточниот циклус, односно онкогените (позитивни регулатори на раст и развој), тумор-супресорите (негативни регулатори на раст и развој), како и гените кои имаат улога во поправање на грешките во секвенците на ДНК настанати при нејзиното копирање.

Постојат и други генетски тестови за наследни типови на рак при кои се испитуваат поединечни мутации или гени, меѓутоа овој сеопфатен пристап при кој се анализираат сите гени и во литературата и во праксата се покажува како многу поефикасен, бидејќи во развојот на различни типови на рак обично се вклучени повеќе гени во кои, покрај познати мутации, може да се јават и нови мутации. Па така на пример, добро е познато дека патогени мутации во гените BRCA1 и BRCA2 се вклучени во развојот на ракот на дојката и при лична или фамилијарна историја на рак на дојка лекарите обично препорачуваат анализа на овие два гена. Меѓутоа исто така е познато дека помалку од ~50% (популационата фреквенција е различна во зависност од етничката припадност) од случаите на рак на дојка имаат мутации во BRCA1 и BRCA1, додека пак останатите случаи имаат мутации во сосема други гени.

Таргетирана терапија на рак – www.foundationmedicine.mk 

Таргетираната терапија на рак е најнапреден и најуспешен пристап при лекувањето на ракот досега. Примената на овој пристап ни овозможува да откриеме клинички значајни генетски промени во самото канцерно ткиво кои се вклучени во процесите на раст и делба. Бидејќи секое канцерно ткиво си има свои сопствени молекуларни особености и уникатности, а покрај тоа е и хетерогено (во различни делови од ткивото се јавувааат различни промени) – детекцијата на ваквите промени им дава информација на лекарите за најефикасниот третман за секој поединечен пациент. Во Лабораторијата за Генетика и Персонализирана Медицина преку сеопфатно генско профилирање на канцерното ткиво темелно се анализираат над 300 гени, при што лекарите добиваат јасен и сеопфатен извештај со детални информации за детектираните промени во канцерната ДНК, достапни клинички студии, и најважно – можности за целни терапии и имуно-терапии.

Повеќе детали за самиот тест може да добиете на веб-страната на foundation medicine.

Одредување на хормонски статус кај рак на дојка

За разлика од конвенционалната хистопатолошка анализа на канцерното ткиво со помош на имунохистохемиски методи за чиишто резултати се потребни околу 10 дена, во лабораторијата за генетика и персонализирана медицина достапен е брз тест со кој хормонскиот статус кај ракот на дојка се одредува за 24 часа. Тестот се користи за одредување на хормонскиот статус кај инвазивен рак на дојка и ни овозможува да го класифицираме самото канцерно ткиво според тоа дали во него се присутни одредени маркери кои го прават подложно на хормонска терапија (Estrogen Receptor – ESR1, Progesterone Receptor – PGR, Human Epidermal Growth Factor Receptor 2 – ERBB2/HER2, како и Marker of Proliferation Ki-67 – MKi67). Резултатите од тестот во комбинација со останати лабораториски резултати и снимки се користат за понатамошна клиничка евалуација и одредување на соодветна терапија.

Детекција на рак кај хематурија 

Присуството на хематурија (крв во урината) често може да биде незначајно или безопасно, но понекогаш е индикатор за појава на посериозна болест како што е рак на мочниот меур. Со цел избегнување на потенцијално непотребни и инвазивни методи како што е цистоскопијата за потврдување или отфрлање на сомнежот за рак – во лабораторијата за генетика и персонализирана медицина се прави брз тест за детекција на ракот на мочниот меур преку тестирање на маркери во урината. Резултатите од тестот ни даваат прецизен увид за присуство или отсуство на канцерни промени и се добиваат за 24 часа.

Кардиоваскуларните болести се водечка здравствена причина за морталитет и морбидитет во денешницава на глобално ниво. За голем дел од овие болести генетиката има клучна улога и може да придонесе до појава на некоја од нив или пак до значајно зголемување на ризикот.

Со генетско тестирање може рано да се идентификуваат генетските причинители за појава на кардиоваскуларните болести или да се утврди ризикот за развивање на истите, што пак може да придонесе во прецизна дијагноза и соодветно менаџирање и терапија, или пак намалување на ризикот преку воспоставување на промени во начинот на живеење.

Генетските тестирања се особено корисни доколку постои сомневање за наследна хиперхолестеролемија, структурни болести како Marfan syndrome, Loeys-Dietz syndrome и слично, каналопатии и аритмии (како што Long QT syndrome, Short QT syndrome, катехоламинергична полиморфна вентрикуларна тахикардија, Brugada syndrome и тн.), кардиомиопатии, аортни аневризми, коронарни аневризми, фамилијарна атријална фибрилација, заболувања на коскената срцевина, хемохроматоза и многу други.

Генетскиот тест за кардиоваскуларни болести се прави со Next Generation Sequencing методата, односно најчесто со секвенционирање на целиот егзом (сите ~20 000 гени) и детална анализа на сите гени поврзани со развојот на кардиоваскуларни болести.

Тромбофилија

Тромбофилија е хематолошко нарушување на процесот на коагулација (згрутчување) на крвта кое го зголемува ризикот од појава на тромбоза (тромбови или крвни згрутчувања во крвните садови).

Во зависност од комбинацијата на патогени мутации во гените кои ги кодираат коагулационите фактори F2 и F5, ризикот за тромбоза може да биде зголемен од 3 до 80 пати. Најчестите типови на вродена/генетска тромбофилија се оние кои се јавуваат како резултат на прекумерна активност на коагулационите фактори. Најчести се Factor V Leiden која е застапена со дури 5% популациона фреквенција, а и Prothrombin G20210A мутацијата која е застапена со 2% популациона фреквенција.

Одредувањето на ризикот за тромбоза со генетски тест е значително важен за преземање на соодветни превентивни мерки, бидејќи повторливите тромботични епизоди може да бидат индикација за долгорочна превентивна антикоагулантна терапија. Доколку оваа состојба остане нетретирана, може да доведе до сериозни компликации, како што се: длабока венска тромбоза, белодробна тромбо-емболија, пост-тромботичен синдром, хронична венска инсуфициенција, срцев удар, мозочен удар и тн.

Во нашата лабораторија достапни се следните дијагностички тестови:

• Tромбофилија (F2 20210G>A, F5 Leiden)
• Тромбофилија и фолатен метаболизам (F2 20210G>A, F5 Leiden, МTHFR C677T и A1298C)
• Фолатен метаболизам – мутации во MTHFR (C677Т и А1298C)
• Сите видови на кардиоваскуларни болести со секвенционирање на егзом или геном

При ембрионалниот развиток на фетусот, во крвта на мајката почнува да циркулира фетална ДНК. Токму врз основа на ова сознание се базира неинвазивната пренатална дијагностика (анг. Non-Invasive Prenatal Test – NIPT) која што овозможува брз, лесен и едноставен скрининг на феталната ДНК во примерок од крв на мајката.

Применувајќи ги најновите технологии на секвенционирање (анг. Next Generation Sequencing – NGS), овие тестови се карактеризираат со многу висока точност при детекција на вродените генетски состојби како што се нумеричките абнормалности (зголемен или намален број на хромозомите) наречени анеуплоидии, а воедно и структурните абнормалности (како што се на пример микроделециските синдроми).

Во нашата лабораторија достапен е пренаталниот тест Verifi, патентиран од страна на компанијата Illumina, кој се користи за скрининг на вродени генетски состојби веднаш по 10-тата недела од бременоста:

• Verifi (анеуплоидии на хромозомите 13, 18, 21, X, Y)
• Verifi del (анеуплоидии на хромозомите 13, 18, 21, X, Y и синдроми на микроделеции)
• Verifi Plus (анеуплоидии на сите хромозоми)
• Verifi del Plus (анеуплоидии на сите хромозоми и синдроми на микроделеции)

Што претставува пренаталниот тест verifi? 

Verifi детектира хромозомски абнормалности кои може да влијаат на здравјето и понатамошниот развој на бебето – детектира нумерички абнормалности, односно зголемен или намален број на цели хромозоми, a воедно и структурни абнормалности, односно отсуство на поголеми региони од хромозомите. Хромозоми кои недостасуваат или се дополнително присутни се нарекуваат анеуплоидии, а отсуствата на поголеми хромозомски региони се нарекуваат микроделеции. Сите типови хромозомски абнормалности се манифестираат со психички или физички нарушувања кои имаат различен степен на сериозност.

Се детектираат сите анеуплоидии на сите човечки хромозоми (како што се Down syndrome, Edwards syndrome, Patau syndrome, Turner syndrome, Klinefelter syndrome, Тriple X syndrome и тн.), а од синдромите на микроделеции пак вклучени се: делецијата 22q11.2 (DiGeorge syndrome) делецијата 1p36, делеција 15q11.2 (Angelman syndrome/Prader-Willi syndrome), делецијата 5p- (Cri du chat syndrome), делецијата 4p- (Wolf-Hirschhorn syndrome). Резултатите се јасни и недвосмислени – можат да бидат позитивни или негативни.

Зошто тестот verifi e подобар од останатите пренатални тестови? 

• зголемена специфичност и сензитивност
• мала стапка на лажно-позитивни резултати (0.12%)
• уште помала стапка на лажно-негативни резултати (0.02%)
• најниска стапка на неуспешност vs други комерцијални тестови (0.1%)
• се прави и со многу низок процент на феталната фракција (мин. 1.4-2.7%)
• не зависи од BMI, етничката припадност или од примерок од таткото
• може да се направи уште во 10 недела од бременоста
• резултатите се добиваат за 7-10 работни денови
• недвосмислени резултати (позитивен/негативен)
• безбеден и неинвазивен

Дали тестот е ризичен и која е процедурата? 

Тестирањето не носи никаков ризик по здравјето на мајката и бебето – ги исклучува опасностите и ризиците што ги носат пак останатите пренатални тестови кои практикуваат инвазивни процедури, како што се амниоцентезата или биопсијата на хорионските ресички. Сѐ што е потребно за анализата е 10 mL венска крв од мајката.

Во кои случаи тестот треба да се направи без двоумење? 

• Напредна мајчинска возраст (35 години или повеќе за единечна бременост и 32 или повеќе за близначка бременост)
• Пренатален скрининг кој е позитивен или абнормален
• Ултразвук кој открива абнормалности во феталниот раст и/или развој
• Лична или семејна историја на некоја од генетските абнормалности кои се испитуваат

Тромбофилија и фолатен метаболизам во бременост 

Од неодамна е докажано дека многу сериозни компликации во бременоста се поврзани со тромбофилија, како што се тешката пре-еклампсија, белодробната тромбо-емболија, интра-утерината ретардација на растот, предвременото одвојување на плацентата, како и спонтаните абортуси. Покрај тоа, нарушен фолатен метаболизам, кој е регулиран од страна на MTHFR генот, е асоциран со несоодветен развој на плодот, што дополнително го зголемува ризикот од спонтан абортус.

Во нашата лабораторија достапни се следните дијагностички тестови:

• Tромбофилија (F2 20210G>A, F5 Leiden)
• Тромбофилија и фолатен метаболизам (F2 20210G>A, F5 Leiden, МTHFR C677T и A1298C)
• Фолатен метаболизам – мутации во MTHFR (C677Т и А1298C)
• NGS анализи за двајцата партнери при проблеми со репродукција

Фармакогенетиката е нова научна интердисциплина која од неодамна се применува секојдневно во медицината и се фокусира на индивидуалниот одговор на секој пациент при терапија со разни лекови, на тој начин што се тестираат варијациите во гени кои ги кодираат ензимите кои пак ги метаболизираат лековите.

Зошто фармакогенетските тестови треба да бидат неопходен составен дел во препишувањето на терапија?

Од клинички аспект – секоја индивидуа различно реагира на одредена терапија. Научните студии имплицираат дека интеграцијата на генетскиот фактор при препишувањето на лекот пред започнување со терапијата е клучен елемент за зголемување на ефективноста и ефикасноста на лекот од една страна, и намалување на веројатноста од појава на несакани ефекти од друга страна.

Која е целта на фармакогенетските тестови?

• Да се одреди дали конкретниот лек е ефективна и соодветна терапија или пак дали можеби поблаготворна би била терапијата со некој друг лек
• Да се утврди најсоодветна доза од конкретниот лек и истата да се оптимизира
• Да се детерминира дали примањето на конкретниот лек би имало несакани и негативни последици и истите да се редуцираат (пр. статини или хемотерапија)

За кого се потребни и корисни фармакогенетските тестови?

Овие тестови се корисни и потребни за сите луѓе кои примаат одредена терапија, а особено се препорачуваат за:

• луѓе на кои им е потребен подолготраен третман со одредени лекови
• луѓе кои некогаш самите забележале негативни последици по примањето на одреден лек
• луѓе кај кои одреден лек претходно дејствувал нормално, но одеднаш почнал да манифестира негативни последици
• луѓе кои примаат хемотерапија (пр. cisplatin или capecitabine)

Во нашата лабораторија се достапни следните фармакогенетски тестови:

• Сензитивност кон антиагрегатна терапија Clopidogrel (Plavix)
• Сензитивност кон антикоагулантна терпаија (Warfarin, Acenocoumarol)
• Сензитивност кон статини (atorvastatin, rosuvastatin, simvastatin)
• Cензитивност кон инхибитори на протонски пумпи (Omeprazole, Esomeprazole, Pantoprazole, Lansoprazole)
• Cензитивност кон антидепресиви
• Сензитивност на хемотерапија (cisplatin, capecitabine, tamoxifen)
• Одредување на целосен фармакогенетски профил

ФАРМАКОГЕНЕТИКА НА CLOPIDOGREL 

CLOPIDOGREL BISULFATE е анти-агрегатен лек, познат под комерцијалното име PLAVIX (или ANGICLOD, CARDOGREL, KLOGAN-SANOVEL, KLOPIDEX, KLOPIDOGREL AKTIV, SYNETRA, VATOUD, ZYLLT и слично), кој се користи за спречување на тромбоцитни агрегации во коронарните, периферните и цереброваскуларните артерии – агрегации кои пак може да резултираат со инфаркт или мозочен удар кај високо-ризични пациенти.

За кои состојби се препорачува антиагрегатна терапија?

• Акутен коронарен синдром
• Инфаркт
• Периферни васкуларни состојби (слаба капиларна циркулација во долните екстремитети)
• Перкутана коронарна интервенција (ангиопластика, коронарни стентови, бајпас на коронарна артерија)

Дали постои ризик од несакани ефекти при употреба на CLOPIDOGREL?

И покрај широката употреба на CLOPIDOGREL, најновите истражувања покажуваат дека кај 25% од пациентите кои ја земаат оваа анти-агрегатна терапија постои резистентност која е генетски одредена, што во превод значи дека лекот не делува соодветно. При земање на несоодветна, терапија пациентите имаат зголемен ризик за несакани настани како инфаркт, излив, смрт и слично. Според истражувања направени во нашата клиника, кај пациенти со вграден стент ризикот за запушување на истиот е 8 пати зголемен доколку земаат терапија која не им одговара.

Што треба да се направи?

CLOPIDOGREL е про-лек; по неговото внесување во организмот истиот во црниот дроб се конвертира од неактивна во активна форма. Во тој процес се вклучени повеќе гени, од кои најзначаен е CYP2C19. Мутациите во овој ген кој го кодира ензимот CYP2C19 асоцирани се со забавен/забрзан метаболизам на лекот.

Во зависност од присуството или отсуството на овие мутации кај пациентот, се препорачува нормална употреба на CLOPIDOGREL или пак земање на друга анти-агрегатна терапија. Следствено, постојат светски водичи коишто укажуваат дека е задолжително да се направи фармакогенетска анализа за секој корисник на CLOPIDOGREL.

ФАРМАКОГЕНЕТИКА НА СТАТИНИ 

Статините (ATORIS, COUPET, EPRI, HOLLESTA, ROPUIDO, ROSWERA, TORVEX и сл.) се група на лекови кои можат да помогнат во намалување на нивото на LDL холестеролот преку блокирање на синтезата на холестерол во црниот дроб со инхибирање на ензимот HMG-CoA редуктаза. LDL холестеролот често се нарекува и „лош холестерол“ бидејќи неговите високи концентрации во крвта може да доведат до развој на многу други болести кои се опасни по здравјето, како што се:

• коронарна срцева болест – кога снабдувањето со крв во срцето станува ограничено
• ангина – остра болка во градите, предизвикана од коронарна срцева болест
• срцев удар – кога снабдувањето со крв во срцето е блокирано
• мозочен удар – кога снабдувањето со крв во мозокот e блокирано

Терапијата со статини може да предизвика многу несакани ефекти. Миопатијата е еден од најчестите несакани ефекти од терапијата со статини. Може да афектира 10–25% од сите пациенти третирани со статини. Симптомите кои што се јавуваат при терапијата со статини се следниве: миопатија, миалгија, мионекроза и рабдомиолиза (0.1% од пациентите) која дури и ја наметнува потребата од хоспитализација. При појава на миопатија предизвикана од терапија со статини се забележува и зголемување на ензимот креатин киназа, има докази и за оштетување на бубрезите или пак се јавуваат одреени мускулни симптоми без присутна мускулна повреда.

Во нашата лабораторија анализираме генетски варијации во SLCOB1 генот кои може да ни дадат информација за тоа дали секој поединечен пациент има зголемен ризик за несакани ефекти предизвикани од терапијата со статини. Потоа, таа информација докторите ја користат за индивидуално приспособување на терапијата на секој поединечен пациент (оптимизација на дозата или пак препорака за поинаква терапија).

Нутригенетиката е интердисциплинарен пристап во персонализираната медицина чија цел е да го детерминира индивидуалниот одговор на хранливите состојки што секојдневно ги внесуваме со храната, како и разчичната потреба за физичка активност. Всушност, начинот на кој сите реагираме на одреден тип на исхрана и физичка активност е утврден со комплексната интеракција меѓу гените, околината и стилот на живот. Покрај тоа, нутригенетиката опфаќа и анализи кои одредуваат интолеранција на одредени состојки кои се внесуваат со храна.

Одредување на индивидуалниот одговор на различни видови храна

Кај некои луѓе акумулацијата на масти во телото доаѓа главно од храна богата со јаглехидрати, а кај некои пак од храна богата со масти; тоа е одредено со генетската конституција и варијациите во одредени гени. Идентификацијата на варијациите во тие гени, кои се разликуваат од индивидуа до индивидуа, може да ни помогнат во правилниот избор на тип на исхрана, да ни дадат до знаење кои видови на храна треба да ги избегнуваме или ограничиме и каков тип на физичка активност треба да практикуваме. Целта на тестот е со помош на резултатите од истиот да се активира механизмот на согорување на масти, да се оптимизира нашето здравје и да се превенираат одредени болести. Па така, од страна на нутриционистот во клиниката добивате персонализиран план за исхрана, направен врз основа на генетската конституција, биохемиските параметри, како и личните интолеранции, алергии и преференци.

Интолеранција на глутен и целијакија болест (Coeliac Disease)

Целијакијата (анг. Coeliac disease) е една од најчестите ентеропатогени болести и е карактеризирана со доживотна хиперсензитивност на глутенските протеини коишто се наоѓаат во житариците. До неодамна се сметаше дека целијакијата се јавува кај 1 во 1000-4000 луѓе, но со студии со помош на нови серолошки тестови откриено е дека всушност таа е почеста и се јавува кај 1:100-400 луѓе во Европа, каде што најголем дел од пациентите не покажуваат клинички симптоми. Солидни докази сега укажуваат дека иако зависна од повеќе фактори, целијакијата има силна генетска компонeнта која што имплицира зголемен ризик за развој на целијакија во споредба со генералната популација. Во оваа анализа се испитуваат одредени генетски варијации во некои HLА гени за кои се знае дека во голема мера го зголемуваат ризикот за развој на целијакија болест.

Интолеранција на лактоза

Итолеранцијата на лактоза е нарушена способност за дигестија на лактоза – шеќер кој се наоѓа во млекото и млечните производи. Лактозата се метаболизира од страна на ензимот лактаза, кој се произведува во клетките на тенкото црево. Во оваа анализа се испитува генетска варијација во генот LCT кој го кодира овој ензим

Интолеранцијата на лактоза е предизвикана од намаленото производство на лактаза. Лицата кои се интолерантни на лактоза после конзумација на млеко или млечни производи може да почувствуваат абдоминална болка, надуеност, гадење и дијареа почнувајќи од 30 минути до 2 часа подоцна.

Интолеранција на храна

Интолеранција на храна e негативна и честопати одложена реакција на храна, пијалаци, додатоци на храна или соединенија што се наоѓаат во продуктите. Кај овие лица по конзумацијата се јавуваат симптоми во еден или повеќе органи и системи, но генерално се однесува на реакции кои не се исто што и алергијата на храна која претставува сериозна и живото-загрозувачка реакција. Интолеранциите и алергиите на храна се две различни групи на хиперсензитивни реакции кои се јавуваат по конзумација на одреден вид на храна и затоа е многу важно да се прави дистинкција меѓу нив.

Лицата со интолеранција на храна можат да јават симптоми како: проблеми со дигестивниот систем, гастритис, задржување на вода, замор, главоболки, кожни реакции и појава на акни, миалгија, болки во зглобовите, проблеми со тежината, абдоминални болки, опстипација, дијареа, заболување на дванаесетпалачното црево, гасови и стомачни грчеви и чувство на гадење.

Во нашата лабораторија достапен е тест за интолеранција на храна со испитување на антигени од 90 прехрамбени артикли

Со помош на метода на ДНК профилирање на детето и/или потенцијалните мајка и татко, со висока точност и веродостојност се одредува родителската поврзаност. Доколку се работи за малолетни личности, анализата може да се направи само со потпишана согласност од двајцата старатели. Исто така, доколку постои таква потреба – резултатите може да се искористат за официјално воспоставување на роднинскиот статус и добивање на официјални документи.

Практикувањето на медицината отсекогаш било индивидуализирано за секој пациент – податоците од сите прегледи, виталните знаци, фамилијарната и клиничката историја, лабораториските параметри и податоците од широкиот спектар на визуелизирачки техники се комбинираат со цел да се процени ризикот за појава на одредени заболувања, да се постават диференцијални дијагнози и да се донесе конечен резултат. Во тој случај, што ја прави современата медицина повеќе персонализирана денеска?

Одговорот на тоа прашање е хуманата генетика и молекуларната биологија. Големите инвестиции во науката и технологијата создадоа можност за значаен напредок во овие области, кои пак ја насочија клиничката медицина во сосема поинаков правец. Развојот на новите технологии за секвенционирање овозможи добивање на информации за целиот генетски материјал кај една индивидуа и креирање на индивидуален генетски профил. Овие податоци се корисни не само за дијагностика на веќе постоечка болест, туку и за предвремено откривање на ризик за развој на разни патолошки состојби (срцеви заболувања, карцином, дијабетес, невродегенеративни заболувања), одредување на носителски статус на ретки болести и ризик за афектирано потомство, одредување на ефикасност на фармаколошката терапија и нејзино индивидуализирање, одредување на интолеранција на храна, одредување на фенотипски одлики и слично. Всушност, за разлика од класичната медицина која ги третира пациентите откако ќе се појават првите симптоми на болеста, едно од основните начела на персонализираната медицина е проактивност, односно откривање и потенцијално санирање на ризиците за развивање болести уште пред тие да се манифестираат.

Персонализираната медицина денес го користи генетскиот профил на една индивидуа за носење одлуки во врска со превенција, дијагноза и третман на болести, како и за носење на одлуки за избор на соодветен лек/терапија и нивна соодветна доза.

Преку секвенционирање на геномот или на егзомот, се одредува генетскиот профил на една индивидуа. Со оваа анализа се добиваат следните информации:

Срцеви заболувања
• Одредување на полигенски ризик за коронарна артериска болест (пр. инфаркт). Што ќе добиете од тестот? Ќе Ви каже дали се наоѓате во група со низок, среден или висок ризик за развој на срцеви заболувања и ќе добиете препораки за следливост и терапија
• Одредување на моногенетски ризик за наследни срцеви заболувања како кардиомиопатии, аритмии, синдроми на ненадејна смрт, тромбоза и висок холестерол. Што ќе добиете од тестот? Присуство или отсуство на познати мутации што водат до горенаведените заболувања и препораки за следливост и терапија

Рак
• Одредување на полигенски ризик за неколку типови на канцери. Што ќе добиете од тестот? Ќе Ви каже дали се наоѓате во група со низок, среден или висок ризик за развој на колоректален рак, рак на простата кај мажи и рак на дојка кај жени и препораки за следливост и терапија
• Одредување на ризик за моногенетски наследни канцерни заболувања како наследен рак на дојка, Lynch синдром, Li-Fraumeni синдром и други. Што ќе добиете од тестот? Присуство или отсуство на познати мутации што водат до горенаведените типови на рак и препораки за следливост и терапија

Дијабетес
• Одредување на полигенски ризик за тип 2 дијабетес. Што ќе добиете од тестот? Ќе Ви каже дали се наоѓате во група со низок, среден или висок ризик за развој на тип 2 дијабетес и препораки за следливост и терапија
• Одредување на ризик за моногенетски дијабетес (пр. MODY дијабетес). Што ќе добиете од тестот? Присуство или отсуство на познати мутации што водат до MODY дијабетес и препораки за следливост и терапија

Невродегенеративни заболувања
• Одредување на полигенски ризик за невродегенеративни заболувања како мултипна склероза и Алцхајмерова болест. Што ќе добиете од тестот? Ќе Ви каже дали се наоѓате во група со низок, среден или висок ризик за развој на невродегенеративни заболувања и препораки за следливост и терапија
• Одредување на моногенетски ризик за невродегенеративни заболувања како Паркинсон-ова болест, амиотрофична латерална склероза, фронтотемпорална деменција и тн. Што ќе добиете од тестот? Присуство или отсуство на познати мутации што водат до горенаведените заболувања и препораки за следливост и терапија

Носителски статус за ретки болести
Одредување на носителски статус за ретки болести. Што ќе добиете од тестот?
• Присуство или отсуство на познати мутации што водат до носителски статус на ретки болести или појава на ретка болест

Фармакогенетика – влијание на гените врз метаболизмот на лековите
Одредување на фармакогенетски пасош. Што ќе добиете од тестот?
• Целосен фармакогенетски профил
• Генотипови на различни гени кои го дефинираат личниот одговор на разни лекови
• Дозирање, ефикасност, несакани ефекти, промена на лек

Нутригенетика – влијание на некои гени врз исхраната
Одредување на нутригенетски профил. Што ќе добиете од тестот?
• Тестирање за присуство или отсуство на 5 мутации според коишто може да се претпостави најсоодветната комбинација на јагленихидрати, масти и протеини за тестираната индивидуа

Полигенски ризик за тешка форма на COVID-19
• Десетици/стотици генетски варианти кои во комбинација значајно го зголемуваат ризикот за тешка форма на COVID-19

Научи повеќе: моногенско наследување значи кога една мутација во еден ген има силно влијание врз развој на некоја болест. Полигенско наследување значи кога илјадници или милиони мутации со мал ефект ќе се комбинираат заедно и значајно влијаат врз ризикот за развој на некоја болест.

Модерните анализи коишто се базирани на детекција на нуклеински киселини (ДНК или РНК) нудат значителен број на предности во споредба со традиционалните методи за детекција на патогени. Овие процедури детектираат вируси, бактерии и паразити многу побрзо и со многу поголема сензитивност и специфичност од конвенционалните методи. Следствено, причинителот на болеста се открива многу побрзо и попрецизно и овозможува администрирање на соодветна терапија во најбрз временски период.

Во нашата лабораторија достапни се широк спектар на PCR тестови за различни инфективни заболувања, како што се многу респираторни патогени, гастроинтестинални патогени, сексуално-преносливи болести, кожни инфекции од рани и сл.

PCR ТЕСТОВИ ЗА ДЕТЕКЦИЈА НА БАКТЕРИИ, ВИРУСИ И ДРУГИ ПАТОГЕНИ

• SARS-CoV-2 (COVID-19)
• Hepatitis C Virus (HCV) и Hepatitis B Virus (HBV) и Human immunodeficiency virus (HIV)
• Гастроинтестинални патогени – 15 истовремено
– Campylobacter coli/jejuni/lari, Escherichia coli verotoxin positive (VTEC), Salmonella spp., Shigella spp., Enteroinvasive Escherichia coli (EIEC), Yersinia enterocolitica, Clostridium difficile, Norovirus G1, Norovirus G2, Astrovirus, Rotavirus, Adenovirus and Sapovirus
• Респираторни патогени – 33 истовремено
– Influenza A (FluA), Influenza B (FluB), Influenza A (H1N1) swl, Influenza C (FluC), Parainfluenza 1, Parainfluenza 2, Parainfluenza 3, Parainfluenza 4, Coronavirus NL63, Coronavirus 229E, Coronavirus OC43, Coronavirus HKU1, Human metapneumovirus A/B, Rhinovirus, Respiratory syncytial viruses A/B, Adenovirus, Enterovirus, Parechovirus, Bocavirus, Pneumocystis jirovecii, Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae, Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae type B, Staphylococcus aureus, Moraxella catarrhalis, Bordetella spp. (except Bordetella parapertussis), Klebsiella pneumoniae, Legionella pneumophila/Legionella longbeachae, Haemophilus influenzae, Salmonella spp.
• Бактериски панел 25
– Streptococcus pyogenes, Citrobacter freundii, Citrobacter koseri, Burkholderia spp., Streptococcus pneumoniae, Streptococcus spp., Staphylococcus aureus, Staphylococcus spp., Klebsiella oxytoca, Klebsiella pneumoniae, Acinetobacter spp., Enterobacter cloacae, Serratia marcescens, Stenotrophomonas maltophilia, Haemophilus spp., Haemophilus influenza, Morganella morganii, Enterobacteriales, Enterococcus spp., Escherihia coli, Pseudomonas aeruginosa, Streptococcus agalactiae, Proteus spp., Achromobacter ruhlandii, Achromobacter xylosoxidans
• Детекција на HPV (Human Papilloma virus) – скрининг и генотипизација
– Високо ризични типови: 16, 18, 26, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 53, 56, 58, 59, 66, 68, 73, 82
– Ниско ризични типови: 6, 11, 14
• Сексуално преносливи болести – 7 микроорганизми
– Chlamydia trachomatis, Trichomonas vaginalis, Neisseria gonorrhoeae, Ureaplasma urealyticum, Ureaplasma parvum, Mycoplasma genitalium, Mycoplasma hominis

ЖАН МИТРЕВ COVID-19 ЦЕНТАР

ТЕСТОВИ ЗА ДЕТЕКЦИЈА НА SARS-CoV-2

Во нашата Лабораторија за Генетика и Персонализирана Медицина имплементирано e т.н. biosafety 2 ниво на сигурност (BSL2), и достапни се голем број различни тестови за детекција на SARS-CoV-2/COVID-19, при што сите се одобрени од Светска Здравствена Организација (СЗО).

RT-PCR тестот, со кој се одредува присуство или отсуство на генетски материјал од самиот вирус во испитуваниот примерок, е високо сензитивна метода благодарение на која може да се детектираат и многу ниски концентрации на вирусот, односно истиот може да се детектира на почетокот или на крајот од инфекцијата.

Брзите антигенски тестови пак, се препорачуваат кај оние кои веќе имаат симптоми карактеристични за COVID-19, бидејќи тие се помалку сензитивни од PCR тестовите и детектираат само повисоки концентрации на вирусот.

Анализите може да се направат и без претходно закажување. Земањето на примероците, т.е брисови од нос и грло за PCR тестовите, како и назофарингијални брисови за антигенските тестови, се врши во COVID-19 пунктот кој се наоѓа пред нашата клиника или пак на некој од другите COVID-19 пунктови кои се поставени на различни локации.

Достапни се следните типови тестови:

• Брз антигенски тест (резултати за 20-30 минути) – 1500 денари
• Регуларен PCR тест (резултати истиот ден) – 2200 денари
• Директен PCR тест – 1500 денари
• Брз PCR тест (резултати за 50-60 минути) – 12 000 денари

Покрај COVID-19 пунктот во Жан Митрев клиниката, имаме и неколку други COVID-19 пунктови за тестирање, и тоа:

– COVID-19 пункт на Меѓународен Аеродром Скопје
– COVID-19 пункт на „Св. Апостол Павле“ Охрид
– COVID-19 пункт во населбата Скопје Север (наспроти Point Retail Park)